مرور زمان کیفری: بررسی کامل + نمونه لایحه

ابتدا از شما می خواهم این چند موقعیتی را که در ادامه آورده می شود را تصور کنید. فرض کنید مرتکب رفتاری شده اید که در قانون آن را جرم می دانند اما:

– پس از گذشت چند سال هنوز از شما شکایتی نشده است .

– از شما شکایت می شود اما به رغم شکایت از شما، بعد از گذشت چند سال درباره جرمی که انجام داده اید تحقیقاتی صورت نمی گیرد.

–  شکایت  و تحقیق صورت می گیرد اما بعد از چند سال هنوز رأیی درباره شما صادر نمی شود.

– هم شکایت و هم تحقیق صورت می گیرد و همچنین رأی صادر می شود اما بعد از گذشت چند سال رأی اجرا نمی گردد.

اگر به خوبی این موقعیت ها را تصور کنید متوجه می شوید که در همه این موارد فرد در بلاتکلیفی خاصی قرار می دهد. قانون برای رفع این مورد نهادی با عنوان«مرور زمان کیفری» ایجاد نموده است که در ادامه به صورت کامل آن را شرح می دهیم.

تعریف مرور زمان کیفری

مرور زمان به این معنی است که بعد از گذشت مدت زمانی که در قانون مشخص شده است، متهم یا مجرم تعقیب یا مجازات نشود. به عبارتی حتی اگر شخصی مرتکب جرم شده باشد، بعد از گذشت مواعدی که در قانون مشخص شده است جرم ارتکابی مشمول مرور زمان شده و متهم یا مجرم هیچ گاه تعقیب یا مجازات نخواهد شد. این نهاد در قانون مجازات اسلامی به چهار نوع تقسیم شده است: 1.مرور زمان شکایت 2.مرور زمان تعقیب 3.مرور زمان صدور حکم 4. مرور زمان اجرای حکم.

*نکته: مرور زمان فقط در جرایم تعزیری اعمال می شود و جرایم موجب حد و قصاص و دیه هیچ گاه مشمول مرور زمان نمی شوند.

پیشینه مرور زمان کیفری

پیش از انقلاب ۱۳۵۷، مقررات مرور زمان در امور کیفری و مدنی در قوانین ایران پذیرفته شده بود؛ اما پس از انقلاب، شورای نگهبان در سال ۱۳۶۱ مرور زمان را مغایر موازین شرع اعلام کرد و آن را کنار گذاشت. در سال ۱۳۷۸ قانون گذار مجدداً مرور زمان کیفری را (فقط برای برخی جرایم) احیا کرد و در فصل ششم باب اول قانون آیین دادرسی کیفری ۱۳۷۸ مواد ۱۷۳ تا ۱۷۶ را به بحث مرور زمان اختصاص داد. طبق این مقررات قدیم، مرور زمان صرفاً شامل جرایمی می شد که مجازات آن ها بازدارنده یا اقدامات تأمینی و تربیتی بود و جرایم مستوجب حدود یا قصاص یا تعزیرات شرعی مشمول مرور زمان نبودند. با تصویب قانون مجازات اسلامی ۱۳۹۲ مقررات مرور زمان دست خوش تغییرات اساسی شد و اکنون تمامی جرایم تعزیری را (بر حسب درجه مجازات) در بر می گیرد. بنابراین در حقوق کنونی ایران مرور زمان صرفاً در جرایم تعزیری اعمال می شود و در حدود، قصاص و دیات جاری نیست.

انواع مرور زمان کیفری

1. مرور زمان تعقیب

به این معنی است که اگر از تاریخ ارتکاب جرم مواعدی که در ماده ۱۰۵ قانون مجازات اسلامی مشخص شده سپری شده و تعقیب متهم آغاز نشده باشد، جرم ارتکابی مشمول مرور زمان شده و متهم هیچ گاه تعقیب نمی شود. مثلاً مرور زمان تعقیب جرم تعزیری درجه 5، هفت سال است. حال اگر شخصی در تیرماه سال ۱۴۰۰ مرتکب جرم درجه پنج شود و تا تیر ماه سال ۱۴۰۷ تعقیب وی آغاز نشود جرم ارتکابی مشمول مرور زمان تعقیب می شود.

ماده 105 قانون مجازات اسلامی:« مرور زمان، در صورتی تعقیب جرائم موجب تعزیر را موقوف می کند که از تاریخ وقوع جرم تا انقضای مواعد زیر تعقیب نشده یا از تاریخ آخرین اقدام تعقیبی یا تحقیقی تا انقضای این مواعد به صدور حکم قطعی منتهی نگردیده باشد:

الف- جرائم تعزیری درجه یک تا سه با انقضای پانزده سال.

ب- جرائم تعزیری درجه چهار با انقضای ده سال.

پ- جرائم تعزیری درجه پنج با انقضای هفت سال.

ت- جرائم تعزیری درجه شش با انقضای پنج سال.

ث- جرائم تعزیری درجه هفت و هشت با انقضای سه سال».

*درجات حبس های تعزیری:

۱. حبس بیش از بیست و پنج سال (درجه ۱)

۲. حبس بیش از پانزده تا بیست و پنج سال (درجه ۲)

۳. حبس بیش از ده تا پانزده سال (درجه ۳)

۴. حبس بیش از پنج تا ده سال (درجه ۴)

۵. حبس بیش از دو تا پنج سال (درجه ۵)

۶. حبس بیش از شش ماه تا دو سال (درجه ۶)

۷. حبس از نود و یک روز تا شش ماه (درجه ۷)

۸. حبس تا سه ماه (درجه ۸)

درجات مجازات های تعزیری با آخرین اصلاحیه جدید سال ۱۴۰۳

2. مرور زمان صدور حکم

به این معنی است که اگر از تاریخ آخرین اقدام تعقیبی یا تحقیقی مواعدی که در ماده ۱۰۵ قانون مجازات اسلامی مشخص شده سپری گشته و اقدام تعقیبی و تحقیقی دیگری انجام نشود، جرم ارتکابی مشمول مرور زمان صدور حکم شده و تعقیب متهم هیچ گاه ادامه نمی یابد. مثلاً مرور زمان صدور حکم جرم تعزیری درجه 5، هفت سال است. حال اگر در جرم تعزیری درجه 5 مقام قضایی در تیرماه سال ۱۴۰۰ اقدام تحقیقی یا تعقیبی انجام داده (مثلاً دستور جلب متهم را صادر کرده باشد) و تا تیر ماه سال ۱۴۰۷ اقدام تحقیقی و تعقیبی دیگری انجام نشده باشد، جرم ارتکابی مشمول مرور زمان صدور حکم می شود.

3. مرور زمان اجرای حکم

به این معنی است که اگر از تاریخ صدور حکم قطعی مواعدی که در ماده ۱۰۷ قانون مجازات اسلامی مشخص شده سپری شده و مجازات شروع به اجرا نشود، جرم ارتکابی مشمول مرور زمان اجرای مجازات شده و مجازات مرتکب هیچگاه اجرا نمی شود. مثلاً مرور زمان اجرای مجازات جرم تعزیری درجه5، ده سال است. حال اگر در مورد جرم تعزیری درجه5 در تیر ماه سال ۱۴۰۰ حکم قطعی صادر شده باشد و تا تیر ماه سال ۱۴۱۰ مجازات شروع به اجرا نشود جرم ارتکابی مشمول مرور زمان اجرای مجازات می شود.

ماده 107 قانون مجازات اسلامی:«مرور زمان، اجرای احکام قطعی تعزیری را موقوف می کند و مدت آن از تاریخ قطعیت حکم به قرار زیر است:

الف- جرائم تعزیری درجه یک تا سه با انقضای بیست سال.

ب- جرائم تعزیری درجه چهار با انقضای پانزده سال.

پ- جرائم تعزیری درجه پنج با انقضای ده سال.

ت- جرائم تعزیری درجه شش با انقضای هفت سال.

ث- جرائم تعزیری درجه هفت و هشت با انقضای پنج سال».

4. مرور زمان شکایت در جرایم قابل گذشت

به این معنی است که در جرایم قابل گذشت، اگر بزه دیده تا یک سال از تاریخ اطلاع از وقوع جرم (نه تاریخ وقوع جرم) اقدام به طرح شکایت نکند، جرم ارتکابی مشمول مرور زمان شکایت شده و قربانی دیگر حق شکایت نداشته و به همین دلیل متهم هیچ گاه تعقیب نمی شود. اما این امر یک استثنا دارد و آن مورد این است که اگر متضرر از جرم به دلایلی خارج از اراده اش، نتواند شکایت کند؛ تاریخ محاسبه ی مرور زمان از تاریخ رفع آن مانع یا دلیل است. به عنوان مثال فرض کنید فردی در فروردین 1400 گروگان گرفته شده است اما تا دو سال همچنان گروگان گیری اش ادامه دارد. در این فرض اگر بعد از دو سال آزاد شود، درست است که یک سال گذشته است و به ظاهر مشمول مرور زمان شده است اما به دلیل استثنائی که ذکر شد، فرد تا یک سال بعد از آزادی نیز مهلت دارد که شکایت کند.

ماده 106 قانون مجازات اسلامی:«در جرائم تعزیری قابل گذشت هرگاه متضرر از جرم در مدت یک سال از تاریخ اطلاع از وقوع جرم، شکایت نکند، حق شکایت کیفری او ساقط می شود مگر اینکه تحت سلطه متهم بوده یا به دلیلی خارج از اختیار، قادر به شکایت نباشد که در این صورت مهلت مزبور از تاریخ رفع مانع محاسبه می شود. هرگاه متضرر از جرم قبل از انقضای مدت مذکور فوت کند و دلیلی بر صرف نظر وی از طرح شکایت نباشد هر یک از ورثه وی در مهلت شش ماه از تاریخ وفات حق شکایت دارد.»

جدول مواعد مرور زمان کیفری بر اساس درجه جرم

درجه ی جرم ارتکابی	مرور زمان تعقیب و صدور حکم	مرور زمان اجرای حکم
درجه ی 1 تا 3	15 سال	20 سال
درجه ی 4	10 سال	15 سال
درجه ی 5	7 سال	10 سال
درجه ی 6	5 سال	7 سال
درجه ی 7 و 8	3 سال	5 سال

 موردی خاص در مدت مرور زمان کیفری

در مرور زمان شکایت، در برخی موارد مدت زمان خاصی برای شکایت شاکی پیش بینی شده است مثلاً بر طبق ماده ۱۱ قانون صدور چک اگر دارنده چک تا ۶ ماه پس از صدور گواهی عدم پرداخت شکایت نکند، حق شکایت کیفری وی ساقط می شود. بدیهی است در این مورد همین مدت زمان مقرر در قانون صدور چک لازم الاجرا است نه مهلت یک ساله قانون مجازات اسلامی.

شروع مرور زمان کیفری و نحوه ی محاسبه آن

همانطور که در بخش انواع مرور زمان کیفری توضیح داده شد، ابتدای زمان محاسبه ی مرور زمان در هر نوعی از آن متفاوت می باشد. در مرور زمان تعقیب، شروع مدت از تاریخ ارتکاب جرم است. در مرور زمان صدور حکم، از تاریخ آخرین اقدام تحقیقی و تعقیبی می باشد. همچنین در مرور زمان اجرای حکم همانطور که گفته شد، از تاریخ صدور حکم قطعی است. و در آخر در مرور زمان شکایت در جرایم قابل گذشت، از تاریخ اطلاع از وقوع جرم و در موارد استثنائی از تاریخ رفع مانع می باشد. بنابراین:

نوع مرور زمان کیفری	زمان شروع
مرور زمان تعقیب	ارتکاب جرم
مرور زمان صدور حکم	آخرین اقدام تحقیقی و تعقیبی
مرور زمان اجرای حکم	صدور حکم قطعی
مرور زمان شکایت در جرایم قابل گذشت	اطلاع از وقوع جرم (استثنا: رفع مانع)

موردی خاص در مبدأ شروع مرور زمان کیفری

ماده ۶۲۴ قانون آیین دادرسی کیفری مقرر داشته است:« ابتدای مرور زمان نسبت به جرائم در صلاحیت دادگاه نظامی دو زمان جنگ، یک سال پس از اعلام پایان جنگ و در مورد جرائم در صلاحیت دادگاه نظامی یک زمان جنگ، سه سال پس از اعلام پایان آن است». به عبارتی ابتدای مدت مرور زمان در جرایمی که در صلاحیت دادگاه های نظامی زمان جنگ است، از لحظه وقوع جرم یا قطعیت حکم نیست بلکه ابتدای مرور زمان حسب مورد یک یا سه سال پس از اعلام پایان جنگ است نه یک یا سه سال پس از وقوع جرم.

مرور زمان کیفری در انواع جرایم

جرم آنی: جرمی است که در یک لحظه واقع می شود و تمام عناصر آن در همان لحظه تحقق می یابد. مثلا در

قتل وقتی فردی دیگری را با شلیک گلوله می کشد، جرم در یک لحظه واقع شده است.

جرم مستمر: جرمی است که در یک زمان آغاز می شود و تا زمانی که وضعیت مجرمانه ادامه دارد، جرم نیز ادامه دارد مثلا در حبس غیرقانونی اگر فردی دیگری را به طور غیرقانونی در جایی زندانی کند، تا زمانی که او را آزاد نکند، جرم ادامه دارد.

جرم استمراریافته: جرمی است که رفتار مرتکب آنی است اما نتایج حاصل از جرم تا مدتها پس از رفتار ادامه دارد مثلا در استفاده از سند مجعول تا زمانی که آن سند در جریان است جرم در حال ارتکاب است.

جرم مرکب: جرمی است که از چند عمل مختلف تشکیل شده ولی مجموع این اعمال، یک جرم واحد را تشکیل می دهند مثلا در کلاهبرداری علاوه بر فریب، بردن مال هم باید صورت گیرد.

جرم به عادت: جرمی است که فقط وقتی چند بار و به طور تکراری اتفاق بیفتد، جرم محسوب می شود. یعنی تکرار در ماهیت جرم شرط است مانند تکدی گری به صورت حرفه ای

در جرایم مرکب زمان وقوع جرم تاریخ تحقق آخرین جزء است مثلاً در جرم کلاهبرداری که عنصر مادی آن توسل به وسایل متقلبانه و بردن مال دیگری است، زمان تحقق جرم زمانی است که مال دیگری برده شود.

در جرایم مستمر مبدأ مرور زمان تاریخ خاتمه استمرار عمل است نه شروع آن. مثلاً در جرم اخفای اموال مسروق اگر فردی در سال ۱۴۰۴ مال مسروق را مخفی کند و تا سال ۱۴۰۶ آن را مخفی نگه دارد مدتهای مذکور در ماده از سال ۱۴۰۶ آغاز میشود. در همین راستا رأی وحدت رویه شماره ۶۵۹ مورخ ۱۳۸۱/۳/۷ مقرر داشته است که جرایم تجاوز به اراضی ملی شده و تصرف عدوانی به دلیل اینکه از جرایم مستمر است تا زمانی که تصرف ادامه دارد مشمول مرور زمان نمی شود.

جرایم استمرار یافته در حکم جرایم آنی بوده و مبدأ مرور زمان آن ها از تاریخ رفتار مرتکب است و اینکه نتیجه جرم تا چه زمان ادامه دارد، در نظر گرفته نمی شود. به همین دلیل دیوان عالی کشور در رأی وحدت رویه شماره ۸۲۲ مورخ ۱۴۰۱/۳/۳۱ مقرر داشته است، در جرم تغییر کاربری اراضی که جرم استمرار یافته است جرم مشمول مرور زمان می شود و مبدأ مرور زمان از تاریخ وقوع جرم تغییر کاربری زمین است. البته در جرایم استمرار یافته یک استثنا وجود دارد که قانون گذار جرم فرار از خدمت را از نظر مرور زمان در حکم جرم مستمر دانسته است.طبق ماده ۶۲۰ قانون آیین دادرسی کیفری،کارکنان فراری نیروهای مسلح تا به طور رسمی خود را برای ادامه خدمت به یگان مربوط معرفی ننمایند، فرار آنان مستمر محسوب می شود و مشمول مقررات مرور زمان تعقیب نمی شود.

در جرایم آنی مبدأ مرور زمان از تاریخ رفتار مرتکب است.

در جرایم به عادت مبدأ مرور زمان زمانی است که آخرین عمل تشکیل دهنده جرم تحقق یافته است. مثلاً اگر شخصی یک بار در سال ۱۴۰۱ و یک بار در سال ۱۴۰۲ اشتغال به تکدی داشته باشد مرور زمان از سال ۱۴۰۲ شروع می شود.

مرور زمان کیفری در حالت صدور قرار اناطه

تعریف قرار اناطه در ماده ۲۱ قانون آیین دادرسی کیفری آمده است:« هرگاه احراز مجرمیت متهم منوط به اثبات مسائلی باشد که رسیدگی به آنها در صلاحیت مرجع کیفری نیست و در صلاحیت دادگاه حقوقی است، قرار اناطه صادر می شود» بر اساس این ماده در موردی که قرار اناطه صادر شود، مرور زمان تعقیب از تاریخ قطعیت رأی مرجعی که رسیدگی کیفری منوط به صدور آن است محاسبه می شود.

موارد قطع مرور زمان کیفری

منظور از قطع مرور زمان این است که جرم ارتکابی مشمول مرور زمان نشود مثلاً اگر در مورد «الف» حکم به دو مجازات داده شده باشد شروع هر یک از مجازاتها باعث می شود جرم دیگر هرگز مشمول مرور زمان نشود.

1. هرگاه در مورد یک شخص به موجب حکم یا احکامی محکومیت های قطعی متعدد صادر شود، شروع به اجرای هر یک از محکومیت ها، نسبت به دیگر محکومیت ها، قاطع مرور زمان است. با توجه به تصریح ماده 110 قانون مجازات اسلامی تفاوتی ندارد که مجرم با یک حکم به محکومیت های متعدد محکوم شده باشد یا با چند حکم. همچنین با توجه به اطلاق ماده تفاوتی ندارد که مجرم یک جرم انجام داده باشد ولی برای آن جرم مجازات های متعدد پیش بینی شده باشد (مانند ماده ۵۴۷ قانون مجازات اسلامی که برای جرم فرار از زندان مجازات حبس و شلاق پیش بینی کرده است) یا اینکه مجرم به دلیل ارتکاب چند جرم به مجازات های متعدد محکوم شده باشد و در تمامی حالات مذکور، شروع به اجرای هر یک از محکومیت ها نسبت به دیگر محکومیت ها، قاطع مرور زمان است.

2. بر اساس ماده 112 قانون مجازات اسلامی تعقیب یا مجازات یک نفر از مباشرین یا معاونین جرم، باعث قطع مرور زمان نسبت به بقیه مباشرین و معاونین است. تفاوت این ماده با ماده ۱۱۰ این است که در فرض ماده ۱۱۰ مجرم یک نفر است ولی محکومیت های وی متعدد است ولی ماده ۱۱۲ ناظر به فرضی است که مجرمین متعدد هستند.

3. بعد از شروع به تعقیب امکان تحقق مرور زمان تعقیب وجود نخواهد داشت. به عبارتی در صورتی که تعقیب شروع شود، تحت هیچ شرایطی جرم ارتکابی مشمول مرور زمان تعقیب نخواهد شد بلکه در صورت وجود سایر شرایط ممکن است جرم ارتکابی مشمول مرور زمان صدور حکم یا اجرای مجازات شود.

4. بعد از صدور حکم مرور زمان صدور حکم قطع می شود و تحت هیچ شرایطی امکان تحقق مرور زمان صدور حکم وجود نخواهد داشت. بلکه در صورت وجود سایر شرایط ممکن است جرم ارتکابی مشمول مرور زمان اجرای مجازات شود.

آثار قانونی مرور زمان در فرآیند کیفری

تحقق شرایط مرور زمان در هر یک از مراحل دادرسی کیفری دارای آثار و نتایج مشخصی است که به شرح زیر می باشد:

1. تأثیر در مرحله تعقیب:

صدور قرار موقوفی تعقیب مهم ترین اثر تحقق مرور زمان در این مرحله است. بدین معنا که اگر قبل از صدور حکم، مدت مرور زمان منقضی شود، دادسرا یا دادگاه باید قرار موقوفی تعقیب صادر کند و دیگر امکان ادامه رسیدگی کیفری وجود ندارد. صدور قرار موقوفی تعقیب به منزله مختومه شدن پرونده از جهت دعوای عمومی است، هرچند برائت متهم محسوب نمی شود (فقط به علت انقضای مدت، تعقیب متوقف شده است). تصمیم قضایی مبنی بر موقوفی تعقیب، همانند سایر قرارها، قابل اعتراض در مرجع صالح (مانند دادگاه تجدیدنظر) توسط شاکی خصوصی یا دادستان می باشد.

2. تأثیر در مرحله صدور حکم:

اگر در خلال رسیدگی دادگاه و پیش از صدور حکم قطعی، مرور زمان حاصل شود، دادگاه مکلف به صدور قرار موقوفی رسیدگی (یا موقوفی تعقیب در همان مرحله) است. در این حالت نیز عملاً حکمی در ماهیت صادر نخواهد شد و پرونده از جهت جنبه عمومی جرم بسته می شود. آثار این قرار مشابه قرار موقوفی تعقیب است و قابل اعتراض توسط طرفین خواهد بود.

3. تأثیر در مرحله اجرای حکم:

در صورتی که حکم قطعی صادر شده ولی پیش از اجرای کامل مجازات، مدت مرور زمان اجرای منقضی گردد، مرجع اجرای احکام کیفری با استناد به ماده ۱۰۷ قرار موقوفی اجرای مجازات صادر می کند. نتیجه آن است که باقی مانده مجازات دیگر اجرا نخواهد شد و محکوم از تحمل آن معاف می گردد. برای مثال اگر شخصی به ۵ سال حبس تعزیری محکوم شده و بدون اجرای حکم ۱۵ سال سپری شود (در فرض درجه چهار)، دیگر آن حبس به اجرا گذاشته نمی شود. صدور چنین قراری مانع از آن است که محکوم علیه در آینده بابت همان محکومیت مجدداً تحت تعقیب قرار گیرد یا حکم اجرا شود، مگر اینکه حکم نقض و رسیدگی اعاده شود که آن بحث دیگری است. توجه داشته باشیم که توقف اجرای مجازات به دلیل مرور زمان، سابقه محکومیت کیفری را فی نفسه پاک نمی کند؛ بلکه صرفاً اجرای بقیه مجازات منتفی می شود. بنابراین اگر بخشی از مجازات قبلاً اجرا شده باشد (مثلاً مقداری از حبس تحمل شده)، مرور زمان اجرای حکم تأثیری بر آن قسمت اجراشده ندارد.

4. تأثیر بر ضرر و زیان یا خسارات:

از منظر حقوقی، تحقق مرور زمان کیفری به معنی زوال مسئولیت کیفری متهم در برابر دولت است (دعوای عمومی ساقط می شود) اما حقوق خصوصی ناشی از جرم را از بین نمی برد. قانون مجازات اسلامی در ماده ۱۱۳ صراحت دارد که موقوف شدن تعقیب یا اجرای مجازات مانع از مطالبه ضرر و زیان بزه دیده نیست. بنابراین حتی اگر پرونده کیفری به علت مرور زمان مختومه شود، شاکی خصوصی (متضرر از جرم) همچنان می تواند دعوای مطالبه خسارت خود را در دادگاه حقوقی یا مرجع صالح اقامه کند و به حق مدنی خود برسد. به عنوان مثال، اگر کلاهبرداری پس از ۷ سال قابل تعقیب کیفری نباشد، زیان دیده می تواند مبلغ کلاهبرداری شده را از طریق دادخواست حقوقی مطالبه نماید.

موارد استثنا از شمول مرور زمان کیفری

اصل بر این است که جرایم تعزیری مشمول مرور زمان می شوند و جرایم دیگر از جمله جرایم حدی، قصاص و دیات مشمول نمی شوند. بر طبق ماده 109دقانون مجازات اسلامی برخی از جرایم تعزیری حتی در صورت وجود سایر شرایط مشمول مرور زمان تعقیب، صدور حکم، اجرای حکم نمی شوند از جمله:

• جرائم علیه امنیت داخلی و خارجی کشور
• جرائم اقتصادی شامل کلاهبرداری و جرائم موضوع تبصره ماده(36) این قانون با رعایت مبلغ مقرر در آن ماده
• جرائم موضوع قانون مبارزه با مواد مخدر

*نکته ی حائز اهمیت این می باشد که همه این جرایم در صورت وجود شرایط، مشمول مرور زمان شکایت می گردند اما هیچ گاه مشمول مرور زمان های تعقیب، صدور حکم، اجرای حکم نمی شوند.

1. جرایم علیه امنیت

از مهمترین جرایم علیه امنیت داخلی و خارجی جرایم مذکور در مواد ۴۹۸ تا ۵۱۲ قانون مجازات اسلامی است.

2. جرائم اقتصادی شامل کلاهبرداری و جرائم موضوع تبصره ماده(36) قانون مجازات اسلامی

جرایم مذکور در تبصره ماده ۳۶ عبارتند از: ۱. رشا و ارتشا ۲. اختلاس 3. اعمال نفوذ بر خلاف حق و مقررات قانونی در صورت تحصیل مال توسط مجرم یا دیگری 4. مداخله وزرا و نمایندگان مجلس و کارمندان دولت در معاملات دولتی و کشوری 5.تبانی در معاملات دولتی 6. اخذ پورسانت در معاملات خارجی 7.تعدیات مأموران دولتی نسبت به دولت 8. جرایم گمرکی 9. قاچاق کالا و ارز ۱۰. جرایم مالیاتی ۱۱. پولشویی ۱۲. اخلال در نظام اقتصادی کشور ۱۳. تصرف غیر قانونی در اموال عمومی یا دولتی.

در جرم کلاهبرداری و جرایم مذکور در تبصره ماده ۳۶ فقط در صورتی که مبلغ یک میلیارد ریال یا بیشتر باشد، مشمول مرور زمان نمی شوند.

*نکته: جرایمی که قانون گذار آنها را در حکم کلاهبرداری دانسته است مانند انتقال مال غير مشمول بند ب ماده ۱۰۹ هستند و به عبارتی اگر مال موضوع جرم بیش از یک میلیارد ریال باشد، مشمول مرور زمان تعقیب صدور حکم و اجرای مجازات نمی شوند.

*نکته: هر چند قاچاق کالا و ارز جزء جرایم مذکور در ماده ۳۶ است اما طبق ماده ۶۳ قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز اصلاحی ۱۴۰۰ ، جرایم و تخلفات مربوط به قاچاق کالا و ارز مطلقاً (چه ارزش مال قاچاق شده یک میلیارد ریال یا بیشتر باشد و چه کمتر از یک میلیارد ریال باشد) مشمول مرور زمان نخواهد شد.

3. جرائم موضوع قانون مبارزه با مواد مخدر

تمام جرایمی که در قانون مبارزه با مواد مخدر آمده است به دلیل اهمیتی که قانونگذار قائل شده است، مشمول مرور زمان نمی گردند.

نقش وکیل در پرونده های مشمول مرور زمان کیفری

نقش وکیل در پرونده های مشمول مرور زمان کیفری، هرچند از نظر شکلی ممکن است محدودتر به نظر برسد، اما همچنان بسیار مهم و تأثیرگذار است.

1. تشخیص مشمول بودن پرونده بر مرور زمان

یکی از مهم ترین وظایف وکیل، بررسی دقیق زمان وقوع جرم و تاریخ تعقیب، رسیدگی و صدور حکم است تا تشخیص دهد آیا پرونده مشمول مرور زمان شده یا خیر. این تشخیص نیاز به تسلط کامل بر مواد مربوطه در قانون مجازات اسلامی و آیین دادرسی کیفری دارد.

2. استناد و استدلال حقوقی برای اعمال مرور زمان

در صورتی که پرونده مشمول مرور زمان باشد، وکیل می تواند با ارائه لایحه دفاعیه مستدل، از دادگاه درخواست توقف رسیدگی یا اجرای حکم را بر اساس مواد قانونی بنماید.

3. دفاع از حقوق متهم

وکیل باید از حقوق قانونی موکل خود دفاع کند و مانع شود که موکل به دلیل عدم آگاهی از قانون، تحت تعقیب یا مجازات غیرقانونی قرار گیرد.

4. پیگیری امور اداری و قضایی

ارائه درخواست به دادسرا، دادگاه، یا دیوان عالی کشور برای توقف رسیدگی، صدور قرار موقوفی تعقیب یا اجرای حکم بر اساس مرور زمان.

5. بررسی سابقه پرونده و روند رسیدگی

وکیل با بررسی دقیق سابقه پرونده می تواند تأخیرهای نابجا در رسیدگی را شناسایی کند و از آن در راستای اثبات مرور زمان استفاده نماید.

6. مذاکره با مقامات قضایی

در مواردی، وکیل می تواند با گفت وگو و ارائه توضیحات کافی، قاضی را در صدور رأی صحیح و منطبق با مرور زمان یاری دهد.

---

نمونه لایحه شمول مرور زمان کیفری

ریاست محترم شعبه … دادگاه کیفری …

با سلام و احترام،

اینجانب …، وکیل مدافع آقای/خانم … (موکل)، به استحضار می رسانم که مطابق بررسی های به عمل آمده و مستندات موجود در پرونده، موضوع اتهامی موکل تحت شمول مرور زمان تعقیب قرار گرفته است. بر این اساس، مستند به مفاد ماده ۱۰۵، ۱۰۹ تا ۱۱۳ قانون مجازات اسلامی، تقاضای صدور قرار موقوفی تعقیب را دارم.

شرح ماوقع:

موکل در تاریخ … متهم به ارتکاب جرم … شده است. حسب مستندات پرونده، لحظه ارتکاب جرم مربوط به تاریخ … می باشد. از تاریخ مذکور تاکنون، بیش از … سال گذشته است و با توجه به اینکه جرم ارتکابی در زمره جرایم با مجازات … می باشد، مدت مرور زمان مقرر در ماده ۱۰5 قانون مجازات اسلامی، سپری شده است.

مستندات قانونی:

ماده ۱۰۵ قانون مجازات اسلامی: مدت مرور زمان متناسب با شدت مجازات جرم تعیین گردیده و در خصوص جرم موضوع این پرونده، مدت آن … سال است که کاملاً سپری شده است.

درخواست:

با عنایت به مطالب فوق و مستندات قانونی ارائه شده، صدور قرار موقوفی تعقیب به دلیل شمول مرور زمان را از آن مقام محترم تقاضا دارم.

با تشکر و تجدید احترام

وکیل مدافع: …

شماره پروانه وکالت: …

تاریخ و امضا: …

کلام آخر

مرور زمان کیفری یکی از نهادهای مهم در نظام عدالت کیفری است که میان مقتضیات عدالت، کارآمدی نظام قضایی و حقوق متهم تعادل برقرار می کند. این نهاد اگرچه ممکن است در مواردی باعث فوت فرصت برای اجرای عدالت شود، اما در مجموع، به عنوان ابزاری برای تضمین دادرسی عادلانه و منصفانه قابل توجیه است.

---

وکیل سوال – مرجع تخصصی مشاوره و خدمات حقوقی

وکیل سوال یک پلتفرم تخصصی در حوزه مشاوره و خدمات حقوقی است که تحت مدیریت خانم ام البنین تنکابنی رضایی فعالیت می کند. هدف ما ارائه اطلاعات حقوقی دقیق و ارائه خدمات تخصصی وکالت در زمینه های مختلف، از جمله دعاوی کیفری و حقوقی، امور قراردادی، جرایم سایبری، دعاوی ارزی و مالی، وکالت در امور ثبتی و ملکی است.

اگر به دنبال تنظیم وکالت نامه ای جامع و بی نقص هستید، وکیل سوال با دانش تخصصی و تجربه حقوقی گسترده، همراه شما خواهد بود.

همین حالا مشاوره بگیرید و وکالت نامه ای مطمئن تنظیم کنید!