راهنمای جامع وصیت و نحوه تنظیم آن

طبیعی است که هر انسانی نسبت به برخی مسائل مختلف از جمله تقسیم دارایی های خود، رسیدگی به امور خانواده و فرزندان و غیره برای زمان پس از فوت خود با نگرانی روبه رو باشد. این افراد می توانند با تنظیم یک وصیت نامه نسبت به این قبیل مسائل برای زمان پس از فوت خود تعیین تکلیف نمایند. وصیت کردن از جمله موضوعاتی است که در احکام اسلامی نیز نسبت به آن تأکید بسیاری شده است. وصیت فرد نزد بازماندگانش از ایجاد بسیاری از چالش ها و اختلافات احتمالی در میان بازماندگان جلوگیری می نماید. ضروری است که هر فردی پیش از وصیت کردن با ماهیت حقوقی این موضوع و نحوه تنظیم آن آشنایی کافی داشته باشد. از این رو، در این مقاله به بررسی ماهیت و ویژگی های حقوقی وصیت و چگونگی تنظیم آن خواهیم پرداخت.

وصیت چیست؟

وصیت در لغت مأخوذ از ریشه «وصی» و هم خانواده با واژه «توصیه» است. این مفهوم در لغت به معنای عهد کردن و فرمان دادن است و در اصطلاح عبارت است از تملیک عین یا منفعت یا مسلط کردن فردی بر مال یا امری خاص پس از مرگ خویش است. در واقع، افراد با وصیت کردن در زمان حیات خویش برای امور مختلفی پس از فوت خود تعیین تکلیف می نمایند.

وصیت در زمره اعمال حقوقی محسوب می شود که انشای آن را موصی (شخص وصیت کننده) بر عهده دارد؛ اما اجرای آن منوط به فوت موصی است و شخص دیگری انجام این امر را بر عهده می گیرد.

انواع وصیت

وصیت به طور کلی به دو نوع مختلف به شرح زیر تقسیم می شود:

1 . وصیت تملیکی

منظور از وصیت تملیکی این است که شخص عین یا منفعتی از اموال خود را برای زمان پس از فوت خویش به دیگری به صورت رایگان تملیک نماید. وصیت تملیکی متفاوت از تقسیم ترکه در بین ورثه است. در واقع، شخص به موجب وصیت تملیکی می تواند بخشی از اموال خود را به صورت رایگان به هر شخصی، ولو اینکه جزو ورثه وی نباشد تملیک نماید؛ مانند اینکه شخصی وصیت کند که گردنبندش پس از فوت وی به مالکیت خواهرش درآید.

2 . وصیت عهدی

نوع دیگر وصیت، وصیت عهدی است. در وصیت عهدی بر خلاف وصیت تملیکی هیچ گونه انتقال مالکیتی اتفاق نمی افتد؛ بلکه موصی شخص دیگری را مأمور به انجام کار خاصی برای پس از مرگ خود می نماید. برای مثال، ممکن است شخصی وصیت کند که برادرش نگهداری از فرزند صغیرش را پس از فوت وی عهده دار شود.

وصیت عهدی در ظاهر شبیه به عقد وکالت است؛ با ایت تفاوت که وکالت منوط به حیات موکل است و با فوت وی وکالت از بین می رود؛ اما وصیت منوط به فوت موصی است و پس از فوت وی آغاز می شود.

ارکان وصیت

با توجه به انواع مختلف وصیت، هر یک از انواع آن از ارکان مختلفی تشکیل شده است. ارکان انواع وصیت را می توان به این ترتیب مورد بررسی قرار داد.

ارکان وصیت تملیکی

به طور کلی، وصیت تملیکی شامل سه رکن اصلی به ترتیب زیر می باشد:

1 . موصی: منظور از موصی شخص وصیت کننده است. هر شخصی می تواند به عنوان موصی بخشی از اموال خود را به دیگری تملیک کرده یا دیگری را مأمور به انجام امور خاصی نماید. موصی برای انشای وصیت بایستی اهلیت داشته باشد. یعنی اینکه احراز شرایط بلوغ، عقل و رشد در موصی الزامی است.

2 . موصی له: موصی له شخصی است که در مقابل موصی قرار داشته و وصیتی به نفع وی شده است. در وصیت تملیکی، شخصی که به موجب وصیت مالکیت مالی به وی منتقل می گردد، موصی له نامیده می شود. هر شخص زمانی موصی له محسوب می شود که سه شرط زیر را دارا باشد. این شرایط عبارتند از موجود بودن، داشتن اهلیت تمتع و قبول وصیت.

3 . موصی به: عین یا منفعتی که به موجب وصیت به موصی له تملیک می شود، موصی به نامیده می شود. موصی به بایستی موجود بوده و مالکیت آن به موصی تعلق داشته باشد. در نتیجه، موصی نمی تواند اموال دیگران را به موجب وصیت به ملکیت دیگری درآورد.

ارکان وصیت عهدی

وصیت عهدی بر خلاف وصیت تملیکی از دو رکن به ترتیب زیر تشکیل شده است:

1 . موصی: شخصی که وصیت را انشاء می کند موصی نامیده می شود. همانطور که یکی از ارکان وصیت تملیکی موصی است، یکی از ارکان وصیت عهدی نیز موصی می باشد.

2 . وصی: شخصی که به موجب وصیت عهدی مأمور به انجام کاری خاص شده و نمایندگی موصی در انجام این مهم پس از فوت وی را بر عهده دارد، وصی نامیده می شود.

تفاوت وصیت عهدی و تملیکی

با توجه به توضیحاتی که بیان شد، وصیت عهدی و تملیکی از چند نظر متفاوت از یکدیگر هستند. تفاوت های این دو نوع وصیت را می توان به شرح زیر برشمرد:

1 . وصیت عهدی نیازمند قبول نیست. بدین معنا که با انشای وصیت از جانب موصی وصیت عهدی اجرایی می شود. البته وصی می تواند در زمان حیات موصی وصیت را رد کند، اما پس از فوت موصی این امکان وجود نخواهد داشت، حتی اگر وصی نسبت به این موضوع بی اطلاع بوده باشد. در مقابل، وصیت تملیکی نیازمند قبول از جانب موصی له است. این نوع وصیت زمانی قابلیت اجرا می یابد که موصی له تملیک عین یا منفعت مورد نظر را قبول نماید. در خصوص قبول موصی له تفاوتی بین قبول پیش یا پس از فوت موصی وجود ندارد.

2 . موصی در انشای وصیت تملیکی بایستی حدود وصیت را رعایت کرده و نمی تواند بیش از ثلث اموال خود را به موجب وصیت تملیکی به مالکیت شخص یا اشخاص دیگری درآورد؛ اما در انشای وصیت عهدی محدودیتی وجود نداشته و موصی می تواند وصی را مأمور به انجام هر کار قانونی و مشروعی بنماید.

قبول وصیت تملیکی

به موجب ماده 827 قانون مدنی تملیک اموال به موجب وصیت تملیکی صرفاً با قبول موصی به توسط موصی له پس از فوت موصی محقق می شود. بنابراین، قبول موصی له پیش از فوت موصی هیچ تأثیری نداشته و حتی ممکن است موصی پیش از فوت خود اقدام به رجوع از وصیت نماید. اما در صورتی که پس از فوت موصی موصی له صراحتاً وصیت را قبول یا رد نماید نمی تواند پس از قبول یا رد وصیت نظر خود را تغییر دهد.

با توجه به اهمیت قبول موصی له در وصیت تملیکی، در صورتی که موصی له مجنون یا صغیر باشد، ولی وی موظف است با رعایت غبطه و مصلحت مولی علیه خود وصیت را قبول یا رد نماید.

بایستی توجه داشت که وصیت تملیکی به نفع موصی له غیرمحصور مانند وصیت به نفع امور خیریه یا عموم مردم جامعه استثنائاً نیازی به رد یا قبول وصیت از سوی موصی له نداشته و در هر صورت وصیت صحیح بوده و قابلیت اجرا می یابد.

آیا می توان تمام اموال را وصیت کرد؟

بایستی توجه داشت که موصی در انشای وصیت تملیکی با محدودیت روبه روست. مطابق احکام فقهی و ماده 843 قانون مدنی هیچ کس نمی تواند بیش از ثلث (یک سوم) از اموال خود را به موجب وصیت به دیگری تملیک نماید. مابقی اموال طبق قوانین ارث در میان وراث تقسیم می شود. مبنای محاسبه ثلث اموال، دارایی موصی در زمان فوت است، نه در زمان انشای وصیت. برای مثال ممکن است شخص الف با انشای وصیت مالکیت یک واحد آپارتمان را به شخص ب منتقل نماید، در حالی که در زمان انشای وصیت، ارزش این آپارتمان کمتر از ثلث اموال شخص الف باشد. اما در زمان فوت شخص الف بخشی از دارایی های خود را از دست داده باشد و ارزش این آپارتمان بیش از یک سوم دارایی های وی شود. در چنین وضعیتی، وصیت شخص الف نسبت به مازاد ثلث اموال وی غیرنافذ است.

هرگاه موصی به بیش از ثلث اموال موصی باشد، وصیت صرفاً تا میزان ثلث اموال نافذ است. صحت وصیت نسبت به مازاد ثلث اموال منوط به تنفیذ ورثه است. بدین معنا که تمام ورثه بایستی این وصیت را تنفیذ و تأیید نمایند. در غیر این صورت، وصیت نسبت به مازاد ثلث اموال قابلیت اجرایی نخواهد داشت.

ابطال وصیت نامه

علاوه بر لزوم رعایت حد نصاب ثلث اموال در زمان تنظیم وصیت نامه، ضروری است که موارد دیگری نیز رعایت شود. در غیر این صورت، وصیت نامه مذکور باطل قلمداد می شود. شرایط خاصی که منجر به ابطال وصیت نامه شخص متوفی می گردند عبارتند از:

1 . طبق ماده 840 قانون مدنی وصیت به صرف مال در امر غیرمشروع باطل است. برای مثال، وصیت به احداث یک قمارخانه در ملک موصی مصداق بارز صرف مال در امر نامشروع و باطل است.

2 . موصی نمی تواند به موجب وصیت اموال دیگران را به شخص دیگری تملیک نماید. در نتیجه، وصیت به مال غیر حتی با اجازه مالک نیز باطل است.

3 . موصی به بایستی مالی باشد که در زمان انشای وصیت موجود است. در غیر این صورت، وصیت باطل است. برای مثال، موصی نمی تواند مالی را که ممکن است بعدها به ارث ببرد را به نفع شخص دیگری وصیت نماید.

4 . ماده 836 قانون مدنی وصیت شخصی که اقدام به خودکشی کرده است را در یکی از شرایط استثنایی باطل دانسته است. به موجب این ماده، اگر شخصی اقدام به مجروح یا مسموم کردن خود نموده و پس از آن وصیت نامه ای تنظیم کرده و فوت نماید، وصیت وی باطل خواهد بود. اما اگر شخصی پیش تر وصیت نامه ای تنظیم کرده و بعدها در اثر خودکشی فوت نماید، وصیت وی نافذ خواهد بود.

وصیت به نفع جنین

موصی له بایستی در زمان انشای وصیت موجود بوده و قابلیت تملیک مالی که به نفع وی وصیت می شود را داشته باشد. برای مثال، اتباع خارجی در ایران نمی توانند مالک اموال غیرمنقول شوند. در نتیجه، وصیت تملیکی به نفع تبعه خارجی امکانپذیر نیست.

در همین راستا، یکی از چالش های مربوط به این حوزه، وصیت به نفع جنین یا حملی است که هنوز به دنیا نیامده است. بایستی توجه داشت که وصیت به نفع کسی که هنوز موجود نیست امکانپذیر نیست. برای مثال، کسی که هنوز فرزندی ندارد نمی تواند وصیتی به نفع فرزند نداشته اش نماید. اما اگر این فرزند در دوران جنینی قرار داشته باشد، امکان انشای وصیت به نفع وی وجود دارد. وصیت به نفع جنین نوعی وصیت معلق است و زمانی قابلیت اجرایی می یابد که جنین زنده متولد شود؛ هر چند که مدت کمی پس از تولد فوت کند. در مقابل، اگر جنین سقط شود، وصیت مذکور کأن لم یکن تلقی می شود.

در این راستا، ماده 852 قانون مدنی یک حکم استثنائی در نظر گرفته است. به موجب این ماده، اگر جنینی که به نفع وی وصیت شده است در نتیجه یک جرم سقط شود، موصی به به ورثه این جنین به ارث می رسد. اما در صورت سقط جنین به صورت طبیعی وصیت کأن لم یکن تلقی می شود.

وصیت به نفع افراد متعدد و محصور

موصی می تواند وصیت تملیکی را به نفع دو یا چند موصی له انشاء نماید، به نحوی که تعداد آن ها مشخص و قابل شمارش باشند. در چنین شرایطی، اصولاً موصی به به صورت مساوی در بین موصی لهم تقسیم می شود، مگر آنکه موصی در وصیت نامه خود ترتیب دیگری برای این موضوع تعیین نماید.

موصی در انشای وصیت عهدی نیز می تواند دو یا چند نفر را به عنوان وصی تعیین نماید. در چنین شرایطی، اصل بر این است که تمام اوصیاء بایستی همراه یکدیگر به وصیت موصی عمل نمایند، مگر آن که در وصیت نامه استقلال هر یک از اوصیاء تصریح شده باشد. همچنین ممکن است که موصی دو یا چند نفر را به ترتیب به عنوان وصی تعیین نماید تا در صورت نبود هر یک از افراد نفر بعدی به عنوان وصی تعیین شود.

وصیت شخص بیمار

بسیاری از افراد ممکن است که در طول دوران حیات خود اقدام به تنظیم وصیت نامه نکنند، اما زمانی که در بستر بیماری قرار می گیرند مرگ را به خود نزدیک دیده و در آن شرایط اقدام به تنظیم وصیت نامه می نمایند. این افراد نیز بایستی در تنظیم وصیت نامه خود اصول کلی مربوطه را رعایت کرده و به صورت قانونی اقدام به تنظیم وصیت نامه نمایند.

اصولاً بیماری شخص مانع از انشای وصیت نخواهد بود، هر چند که این شخص مدت کمی پس از انشای وصیت فوت نماید. اما آنچه ضروری است این است که شخص مریض در زمان انشای وصیت بایستی اهلیت لازم یعنی بلوغ، عقل و رشد را دارا باشد. چرا که بسیاری از بیماران مانند بیمارانی که در حالت کما و بی هوشی قرار دارند در شرایطی هستند که فاقد شرط عقل هستند. در نتیجه، اشخاص ذینفع در ترکه می توانند نسبت به صحت وصیت شخص بیمار در شرایط بی هوشی معترض شده و بی اعتباری آن را اثبات نمایند.

وصیت شخص مجنون

عقل از جمله شرایطی است که وصی بایستی دارا باشد تا بتوان وصیت نامه وی را معتبر شمرد. لزوم احراز شرط داشتن عقل برای وصی وصیت نامه اشخاص مجنون را با چالش روبه رو می سازد. از این رو، ضروری است که این موضوع به تفکیک در خصوص مجنون دائمی و مجنون ادواری مورد بررسی قرار گیرد.

وصیت مجنون دائمی

مجنون دائمی شخصی که در همه شرایط در وضعیت جنون قرار دارد. این اشخاص فاقد اهلیت لازم برای تصرف در اموال خود هستند. در نتیجه، امکان انشای وصیت در خصوص اموال خود را نیز ندارند.

وصیت مجنون ادواری

مجنون ادواری شخصی است که برخی مواقع در حالت جنون قرار گرفته و در دیگر مواقع یک شخص سالم و عادی به شمار می آید. تشخیص دائمی یا ادواری بودن جنون بر عهده متخصصان پزشکی قانونی است.

مجنون ادواری در حالت جنون مانند مجنون دائمی از تصرف در اموال خود منع شده و قدرت انشای وصیت را ندارد. اما در حالت افاقه مانند دیگر افراد می تواند اقدام به انشای وصیت نماید. چنانچه هر شخصی نسبت به اعتبار وصیت نامه مجنون ادواری معترض باشد، بایستی ثابت کند که وصیت فوق در حالت جنون انشاء شده است.

محروم کردن وراث از ارث به موجب وصیت

بسیاری از افراد تصور می کنند که می توانند با تنظیم یک وصیت نامه یک یا چند نفر از ورثه خود را از ارث محروم نمایند. برای مثال، پدری که صاحب سه فرزند است و با دو نفر از فرزندانش به اختلاف برخورده است تصور می کند که می تواند در وصیت نامه خود تمام اموالش را به یکی از فرزندانش انتقال داده و دو فرزند دیگر را به طور کلی از ارث محروم نماید.

اما بایستی توجه داشت که احکام مربوط به ارث از جمله قواعد آمره است و هیچ کس نمی تواند بر خلاف آن حکم نماید. این مسئله حتی در ماده 837 قانون مدنی نیز مورد تصریح قرار گرفته است. بنابراین محروم کردن وراث از ارث به موجب وصیت ممکن نیست. موصی صرفاً می تواند تا سقف ثلث اموال خود را به موجب وصیت به دیگری انتقال دهد و مابقی اموال طبق احکام ارث در بین ورثه تقسیم می شود. چنانچه شخصی قصد محروم کردن وراث خود از ارث را داشته باشد، صرفاً می تواند با وصیت کردن ثلث اموال خود به نفع شخص دیگری از سهم الارث وراث خود به صورت جزئی بکاهد.

حدود مسئولیت وصی

وصی وصیت عهدی موظف است که در حدود وصیت نامه عمل کرده و همواره خواسته و نظر موصی را رعایت نماید. چنانچه وصی مسئول مدیریت و نگهداری اموال باشد، نسبت به اموالی که در دست دارد امین محسوب شده و ید امانی دارد. بدین معنی که در صورت تضییع اموال مسئولیتی متوجه وصی نخواهد بود. البته اگر تضییع اموال به علت تعدی و تفریط وصی رخ داده باشد، ید امانی وی تبدیل به ید ضمانی شده و موظف به جبران خسارت می باشد.

تعیین ناظر بر وصی

موصی در زمان انشای وصیت عهدی می تواند یک نفر را به عنوان ناظر تعیین نماید تا نسبت به اعمال و اقدامات وصی نظارت داشته باشد. موصی می تواند کیفیت و چگونگی نظارت ناظر بر وصی را نیز تعیین نماید. چنانچه این موضوع در وصیت نامه مورد توجه قرار نگرفته باشد، ناظر بایستی بر حسب متعارف بر اعمال وصی نظارت نماید.

رجوع از وصیت

طبیعی است که هر فردی در طول زندگی خود تصمیمات مختلفی گرفته و پس از مدتی تصمیم خود را تغییر دهد. این موضوع در خصوص وصیت افراد نیز صدق می کند. ممکن است فرد در هر زمانی با توجه به اوضاع و احوال موجود تصمیمات متفاوتی برای زمان پس از فوت خود اتخاذ نماید. به همین خاطر، موصی تا پیش از فوت خود در هر زمانی می تواند از وصیت خویش رجوع نماید.

حتی در شرایطی که موصی اقدام به انشای وصیت تملیکی کرده و موصی له نیز آن را قبول و موصی به را قبض نموده باشد، همچنان موصی می تواند از وصیت خود رجوع کرده و با دریافت مال خود به نحو دیگری درباره آن تصمیم گیری نماید. به همین خاطر، در صورت وجود دو یا چند وصیت نامه معارض از فرد متوفی آخرین وصیت نامه ملاک عمل قرار گرفته و تنظیم هر وصیت نامه موجب ابطال وصیت نامه های پیشین می شود.

اشکال تنظیم وصیت (انواع وصیت نامه)

هر شخصی می تواند به چهار شکل متفاوت اقدام به تنظیم وصیت نامه نماید. اشکال مختلف تنظیم وصیت نامه عبارتند از:

1 . وصیت نامه شفاهی

ممکن است موصی وصیت خود را به صورت شفاهی نزد ورثه یا اشخاص دیگری بازگو نماید. از نظر اخلاقی و شرعی عمل به چنین وصیتی واجب است، اما قدرت اثباتی این نوع وصیت در دادگاه بسیار پایین است. قانون امور حسبی این وصیت نامه شفاهی را در برخی شرایط اضطراری مانند جنگ به رسمیت شناخته است. این نوع وصیت زمانی اعتبار می یابد که وصیت نزد دو شاهد بیان شده و بلافاصله مفاد وصیت با ذکر دقیق تاریخ نوشته شده و به امضای شهود برسد. علاوه بر این، ماده 291 قانون امور حسبی نیز وصیت شفاهی را به شرط تأیید و تنفیذ افراد ذینفع در ترکه، از جمله ورثه، طلبکاران و غیره، صحیح و قابل اجرا دانسته است.

2 . وصیت نامه کتبی

ارزش اثباتی وصیت نامه کتبی بسیار بیشتر از وصیت نامه شفاهی است. به همین خاطر توصیه می شود که حتی الامکان افراد وصیت نامه خود را به صورت کتبی تنظیم نمایند. افراد می توانند وصیت نامه کتبی را به یکی از سه شکل زیر تنظیم نمایند:

الف) وصیت نامه رسمی (محضری)

یکی از معتبرترین انواع وصیت نامه کتبی، وصیت نامه رسمی است. به موجب ماده 277 قانون امور حسبی این نوع وصیت نامه در دفاتر اسناد رسمی ثبت و تنظیم شده و نوعی سند رسمی محسوب می شود. در نتیجه، اعتبار وصیت نامه رسمی همان اعتبار اسناد رسمی است. هر شخصی با مراجعه به دفاتر اسناد رسمی و پرداخت حق الثبت مشخص می تواند وصیت نامه رسمی تنظیم نماید.

ب) وصیت نامه خودنوشت (دست نویس)

در بسیاری از موارد موصی بدون مراجعه به دفتر اسناد رسمی و به صورت شخصی اقدام به تنظیم وصیت نامه می نماید. این نوع وصیت نامه، وصیت نامه خودنوشت یا دست نویس نامیده می شود و زمانی معتبر است که تماماً به دست خط موصی تنظیم شده باشد، به امضای وی رسیده باشد و دارای تاریخ دقیق روز و ماه و سال باشد. اعتبار وصیت نامه خودنوشت نسبت به دیگر انواع وصیت نامه های کتبی کمتر است.

ج) وصیت نامه سرّی

وصیت نامه سرّی وصیت نامه ای است که به امضاء و لاک و مُهر موصی رسیده و نزد اداره ثبت محل اقامت موصی یا هر محل دیگری به امانت گذاشته شده است. وصیت نامه سرّی ممکن است به دست خط هر کسی تنظیم شده باشد، اما ضروری است که امضای موصی در ذیل آن درج شده باشد و نزد اداره ثبت به صورت مهر و موم شده به امانت گذاشته شده باشد.

نمونه وصیت نامه شرعی و قانونی

بسم الله الرحمن الرحیم

اینجانب …………….. فرزند ……… به کد ملی ……… صادره از ……… ساکن ……… پس از اقرار به یگانگی و وحدانیت خداوند متعال و نبوت تمام پیامبران و خاتمیت حضرت محمد (ص) و امامت امامان دوازده گانه و عصمت و ولایت چهارده معصوم علیهم السلام و سایر عقاید دین اسلام، اصول و فروع آن، در حال صحت و سلامت، با اختیار و رضایت و بدون اکراه و اجبار و با حواس کامل در تاریخ …….. وصایای خود را به شرح ذیل مرقوم می دارم:

1 . توصیه های لازم درباره نحوه کفن و دفن و برگزاری مراسمات:

محل دفن و نحوه برگزاری مراسم تشییع: ………..

نحوه برگزاری مراسم های یادبود (سوم، هفتم، چهلم و سالگرد): ……….

محل تأمین هزینه های کفن و دفن و برگزاری مراسمات: ………

2 . ورثه اینجانب عبارتند از: ………….

3 . اموال و دارایی های اینجانب عبارتند از: ……….

4 . دیون اینجانب و امانت هایی که سایرین نزد من دارند (به همراه توضیحات لازم): ………..

5 . مطالبات اینجانب از سایرین و اسامی بدهکاران: ………..

اینجانب به موجب این وصیت نامه اعلام می نمایم که مالکیت قطعه زمین ……. واقع در …….. پس از فوت اینجانب به آقا / خانم ……….. انتقال یابد. با توجه به اینکه نامبرده شخص صغیر است و برای اداره اموال خود نیازمند داشتن قیم است. آقا / خانم ………. از طرف اینجانب موظف است تا زمین مذکور را تا زمان رسیدن نامبرده به سن 18 سالگی نگهداری کرده و در صورت لزوم این دارایی را در مسیری که به نفع نامبرده است مصروف دارد.

شخص بی سواد چگونه می تواند وصیت نامه تنظیم نماید؟

تنظیم وصیت نامه توسط اشخاص بی سواد یکی از مسائل چالش برانگیز است. این اشخاص در انشای وصیت شفاهی با چالشی روبه رو نیستند، اما انشای وصیت کتبی از سوی اشخاص بی سواد با چالش همراه است.

طبق نکاتی که در خصوص انواع روش های تنظیم وصیت نامه بیان شد، وصیت نامه خودنوشت بایستی تماماً به دست خط شخص موصی تنظیم شده باشند. به همین خاطر، اشخاص بی سواد قادر به تنظیم وصیت نامه خودنوشت نیستند. از طرف دیگر، ماده 280 قانون امور حسبی صراحتاً اشخاص بی سواد را از تنظیم وصیت نامه سرّی منع نموده است. با این اوصاف، اشخاص بی سواد وصیت نامه کتبی را تنها به صورت رسمی و در دفاتر اسناد رسمی می توانند تنظیم نمایند.

نقش وکیل در تنظیم وصیت نامه و دعاوی مرتبط با آن

هر شخصی با تنظیم یک وصیت نامه قانونی و اصولی از وقوع اختلافات در میان بازماندگان خود برای زمان پس از مرگش پیشگیری می نماید. به همین خاطر، ضروری است که افراد در طول دوران حیات خود اقدام به تنظیم وصیت نامه نمایند. به این منظور، ضروری است که شخص پیش از اقدام به تنیم وصیت مشورت و راهنمایی های لازم را از یک وکیل متخصص دریافت کرده و با کمک ایشان اقدام به تنظیم یک وصیت نامه صحیح و اصولی نماید.

در برخی موارد نیز ورثه یا دیگر اشخاص ذینفع در ترکه نسبت به صحت وصیت نامه معترض شده و مدعی ابطال این وصیت نامه می شوند. چنانچه هر شخصی نسبت به صحت وصیت نامه معترض باشد، بایستی ادعای خود را در دادگاه مطرح کرده و ادله لازم برای اثبات وصیت نامه مذکور را ارائه نماید. به این منظور، ضروری است که شخص خواهان ادعای خود را با همراهی یک وکیل متخصص در دادگاه مطرح نماید تا بتواند دلایل کافی را جهت ابطال وصیت نامه به دادگاه ارائه دهد.

نتیجه گیری

وصیت از جمله مسائل حقوقی است که تمام افراد جامعه با آن روبه رو شده و ضروری است که اطلاعات کافی در این خصوص داشته باشند. افراد به موجب وصیت نسبت به مسائل مختلفی برای زمان پس از فوت خود تعیین تکلیف می نمایند. به طور کلی، وصیت به دو نوع عهدی و تملیکی تقسیم شده و هر فرد وصیت خود را به یکی از دو شکل فوق می تواند انشاء نماید. افراد به موجب وصیت عهدی انجام امور مختلفی مانند اداره اموال یا نگهداری از فرزندانشان را برای زمان پس از مرگ خود به شخص یا اشخاص دیگری می سپارند. اما به موجب وصیت تملیکی بخشی از اموال خود را برای زمان پس از فوت خود به صورت رایگان به دیگری تملیک می نمایند.

موصی موظف است در انشای هر یک از انواع این وصیت ها نکات لازم مانند رعایت حد نصاب وصیت تملیکی یا عدم وصیت به انجام امور نامشروع را رعایت نماید تا وصیت وی قابلیت اجرایی پیدا کرده و با ضمانت اجرای ابطال روبه رو نشود. بهتر است که افراد وصیت خود را به صورت کتبی در یکی از قالب های وصیت رسمی، خودنوشت یا سرّی به شرحی که در این مقاله توضیح داده شد تنظیم نمایند.