ورود غیرمجاز به ملک شخصی دیگر؛ از شکایت تا پیگیری حقوقی

حفظ حریم خصوصی و مالکیت افراد یکی از اصول مهم حقوقی است که در قوانین بسیاری از کشورها به رسمیت شناخته شده است. در ایران نیز ورود غیرمجاز به ملک شخصی نه تنها یک تخلف مدنی، بلکه در بسیاری از موارد یک جرم کیفری محسوب می شود.

اما سوالی که برای بسیاری از افراد پیش می آید این است که در صورت مواجهه با ورود غیرمجاز به ملک شخصی، چه اقداماتی می توان انجام داد؟ مراحل شکایت چگونه است؟ و مجازات های قانونی برای متجاوز به ملک چیست؟ در ادامه به بررسی جامع این موضوع از بعد حقوقی، کیفری، و روند پیگیری قضایی می پردازیم.

تعریف و مصادیق ورود غیرمجاز به ملک شخصی

ورود غیرمجاز به ملک شخصی یعنی ورود عمدی فرد یا افرادی بدون اجازه مالک یا متصرف قانونی به یک ملک خصوصی، زمین محصور، منزل مسکونی، یا هر نوع ملک دیگر که تحت تصرف و مالکیت شخصی باشد.

از جمله مصادیق ورود غیرمجاز به ملک شخصی می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• ورود به خانه یا آپارتمان بدون اجازه مالک (مثلا ورود بدون اجازه یک مستاجر پس از اتمامی قرارداد – این مورد در اختلافات املاک اجاره ای رایج است)
• ورود به زمین های زراعی یا باغ خصوصی بدون اجازه مالک
• تصرف غیرقانونی بخشی از یک ملک توسط همسایه یا شخص دیگر
• ورود به مغازه، کارگاه یا محل کسب و کار بدون اجازه صاحب آن
• ساخت و ساز در ملک شخصی دیگر بدون رضایت مالک

تفاوت بین ورود غیرمجاز و تصرف عدوانی

ورود غیرمجاز به ملک شخصی به معنای ورود موقتی و بدون اجازه است. اما تصرف عدوانی چیست؟ تصرف عدوانی به معنای تصرف و استقرار در ملک بدون رضایت مالک برای مدت طولانی است. تصرف عدوانی معمولا یک اقدام مداوم است، در حالی که ورود غیرمجاز ممکن است به صورت یک بار یا موقتی رخ دهد.

قوانین مربوط به ورود غیرمجاز به ملک شخصی

ابتدا به قوانین کیفری مرتبط با ورود غیرمجاز به ملک شخصی می پردازیم. بر اساس ماده ۶۹۰ قانون مجازات اسلامی:

«هر کس به صورت عمدی و بدون مجوز قانونی، اقدام به ورود به ملک شخصی دیگر نماید و یا در تصرفات قانونی دیگری اختلال ایجاد کند، به مجازات شش ماه تا یک سال حبس محکوم خواهد شد.»

و ماده ۶۹۱ قانون مجازات اسلامی نیز می گوید:

«اگر ورود غیرمجاز همراه با تهدید، اجبار یا آزار مالک باشد، مجازات فرد افزایش یافته و می تواند تا سه سال حبس و جزای نقدی باشد.»

و در رابطه با قوانین مدنی مرتبط با ورود غیرمجاز نیز می توان گفت که بر اساس ماده ۱۷۰ قانون آیین دادرسی مدنی، مالک می تواند از طریق دادگاه درخواست رفع مزاحمت و ورود غیرمجاز به ملک خود را مطرح کند. در این نوع دعاوی، مالک نیازی به ارائه سند مالکیت ندارد و صرفا اثبات تصرف قانونی وی کافیست.

مراحل شکایت در مورد ورود غیرمجاز به ملک شخصی

مرحله اول – جمع آوری مدارک و مستندات

اولین اقدام مهم در شکایت، جمع آوری مدارک لازم است که شامل موارد زیر می شود:

• سند مالکیت ملک
• شهادت شهود
• فیلم یا عکس از ورود غیرمجاز فرد متجاوز
• گزارش پلیس (در صورتی که ماموران نیروی انتظامی در محل حضور داشته باشند)

مرحله دوم – مراجع به کلانتری و ثبت شکایت

در صورت ورود غیرمجاز به ملک شخصی، اولین مرجع قانونی برای ثبت شکایت، کلانتری محل است. شاکی باید با ارائه مدارک خود شکایت نامه  رسمی را تنظیم کند.

مرحله سوم – ارجاع پرونده به دادسرا

پس از بررسی اولیه در کلانتری، پرونده به دادسرای عمومی و انقلاب ارسال می شود. دادسرا پس از تحقیقات، ممکن است قرار جلب به دادرسی صادر کند و پرونده را به دادگاه کیفری ارجاع دهد.

مرحله چهارم – بررسی قضایی و صدور حکم

پس از بررسی شهادت شهود، مدارک و دفاعیات متهم، قاضی رای صادر می کند. اگر ورود غیرمجاز اثبات شود، فرد متجاوز به مجازات حبس، جزای نقدی، یا الزام به تخلیه ملک محکوم می شود.

توجه کنید که با این که انجام این موارد را می توانید خودتان به عهده بگیرید، استفاده از خدمات یک وکیل ملکی مجرب می تواند سرعت پیش رفت فرآیند را بشدت افزایش دهد.

مجازات های ورود غیرمجاز به ملک شخصی

مجازات ورود غیرمجاز به ملک شخصی بستگی به شرایط پرونده دارد:

• ورود غیرمجاز بدون خشونت – شش ماه تا یک سال حبس
• ورود غیرمجاز همراه با تهدید یا اجبار – یک تا سه سال حبس و جزای نقدی
• ورود غیرمجاز با تخریب ملک – جبران خسارت، حبس و پرداخت دیه (در صورت تخریب عمدی)

اگر ورود غیرمجاز به املاک دولتی، نظامی یا مناطق حفاظت شده انجام شود، مجازات سنگین تری در نظر گرفته می شود که می تواند شامل حبس طولانی مدت و ضبط اموال فرد متجاوز باشد.

استثنائات ورود غیرمجاز به ملک شخصی

یکی از نکات مهم این است که همه موارد ورود به ملک شخصی جرم نیستند. برای این که ورود غیرمجاز جرم تلقی شود، باید عمدی بودن عمل و نداشتن اجازه از مالک اثبات شود. برخی از شرایطی که ممکن است ورود غیرمجاز جرم نباشد عبارتند از:

• ورود برای جلوگیری از یک حادثه ناگهانی (مثلا فردی برای نجات جان یک شخص در حال خفگی وارد خانه ای شود)
• ورود ماموران دولتی در چارچوب قانون (مثلا نیروی انتظامی یا مامور اجرای احکام دادگستری با حکم قضایی وارد خانه شوند)
• ورود افراد بدون قصد مجرمانه (مثلا یک کودک یا فرد ناآگاه به صورت تصادفی وارد حیاط یک خانه شود)

شکایت از ورود صاحبخانه به ملک اجاره ای

حتی صاحب ملک هم نمی تواند بدون اجازه وارد خانه ای شود که به مستاجر اجاره داده است. طبق ماده ۴۹۰ قانون مدنی، موجر (صاحبخانه) باید حق انتفاع و تصرف ملک را به مستاجر بدهد، و بدون اجازه وی حق ورود به ملک را ندارد. در غیر این صورت، مستاجر می تواند بابت ورود غیرمجاز صاحبخانه، از او شکایت کند.

جمع بندی

ورود غیرمجاز به ملک شخصی یک تخلف جدی است که نه تنها می تواند به نقض حریم خصوص افراد منجر شود، بلکه از نظر قانونی جرم محسوب شده و مجازات هایی از جمله حبس و جزای نقدی را به همراه دارد. مالکین باید در صورت وقوع چنین تخلفی، با مراجعه به مراجع قضایی، طرح شکایت کنند تا جلوی تکرار این گونه رفتار گرفته شود.

برای جلوگیری از ورود غیرمجاز، رعایت نکات امنیتی مانند نصب دوربین مداربسته، ایجاد موانع فیزیکی و اقدام قانونی به موقع توصیه می شود.