قرار موقوفی تعقیب: موارد و چگونگی صدور آن

آیا تا به حال با اصطلاح «قرار موقوفی تعقیب» در روند رسیدگی کیفری مواجه شده اید؟ این قرار یکی از تصمیمات مهم قضایی است که می تواند باعث مختومه شدن یک پرونده پیش از صدور حکم نهایی شود. در واقع، دادسرا یا دادگاه در شرایطی خاص ممکن است ادامه رسیدگی را بی فایده بداند و با صدور قرار موقوفی تعقیب، پرونده را ببندد. اما این شرایط خاص چیست؟ آیا همیشه می توان به صدور چنین قراری اعتراض کرد؟

در این مقاله به صورت کامل و ساده به این پرسش ها پاسخ می دهیم. ابتدا توضیح می دهیم که قرار موقوفی تعقیب چیست. سپس موارد صدور آن طبق ماده 13 قانون آیین دادرسی کیفری را بررسی می کنیم و در ادامه به نحوه اعتراض، آثار صدور این قرار، تفاوت آن با قرار منع تعقیب و نقش وکیل در فرایند مربوطه خواهیم پرداخت.

اگر درگیر یک پرونده کیفری هستید یا به دنبال آشنایی بیشتر با فرایندهای حقوقی و تصمیمات دادسرا یا دادگاه هستید، این راهنما را از دست ندهید.

منظور از قرار چیست؟

پیش از بررسی موضوع فوق ضروری است تا با مفهوم قرار آشنا شویم. در علم حقوق آرای صادره از جانب دادگاه ها به دو دسته حکم و قرار تقسیم می شوند. دادگاه پس از ورود به ماهیت دعوا یا شکایت مورد نظر اقدام به صدور حکم می نماید.

احکام دادگاه ها در اصطلاح قاطع دعوا محسوب شده و موجب پایان روند رسیدگی می شوند. اما در برخی موارد دادگاه بدون ورود به ماهیت دعوا یا شکایت و صرفاً از نظر شکلی به موضوع مورد نظر رسیدگی می نماید. در چنین مواردی، دادگاه رأی خود را در قالب یک قرار صادر می نماید.

قانون آیین دادرسی کیفری قرارهای مختلفی را پیش بینی نموده است که در شرایط مختلف از جانب دادگاه صادر می شوند. از جمله این قرارها می توان به قرار منع تعقیب، قرار تعلیق تعقیب، قرار جلب به دادرسی و غیره اشاره کرد. قرار موقوفی تعقیب نیز از جمله قرارهای شکلی است که مراجع قضایی در رسیدگی به شکایات کیفری تحت شرایطی خاص و بدون ورود در ماهیت دعوا صادر می نمایند.

قرار موقوفی تعقیب چیست؟

همانطور که پیش تر بیان شد، قرار موقوفی تعقیب از جمله قرارهای شکلی است که در روند رسیدگی به شکایات کیفری ممکن است صادر شود. با توجه به عنوان این قرار و معنای لغوی آن، صدور قرار موقوفی تعقیب موجب توقف در تعقیب و فرایند دادرسی و در نتیجه عدم اجرای مجازات می شود. در نتیجه، با صدور قرار موقوفی تعقیب، رسیدگی به پرونده مورد نظر به طور کلی خاتمه یافته و شکایت مذکور مختومه اعلام می شود.

صدور قرار موقوفی تعقیب نیازمند وجود شرایط خاصی است و جز در این شرایط امکان صدور این قرار وجود ندارد. موارد صدور قرار موقوفی تعقیب در ماده 13 قانون آیین دادرسی کیفری احصاء شده اند که در ادامه به بررسی آن ها خواهیم پرداخت.

موارد صدور قرار موقوفی تعقیب

به موجب ماده 13 قانون آیین دادرسی کیفری، اصولاً تعقیب و رسیدگی به شکایات کیفری که طبق قانون آغاز شده اند و همچنین اجرای مجازات آن ها جز در 7 مورد مشخص متوقف نمی شوند. این موارد که موجب توقف فرایند دادرسی و صدور قرار موقوفی تعقیب می شوند عبارتند از:

1 . فوت متهم یا محکوم علیه

بر اساس اصل شخصی بودن جرایم و مجازات ها پس از ارتکاب یک جرم تنها مرتکب جرم را می توان مجازات کرده و هیچ شخص دیگری جز مرتکبین جرم، اعم از مباشر، معاون یا شریک جرم قابل تعقیب و مجازات هستند. با وجود چنین اصلی در آیین دادرسی کیفری و لزوم رعایت آن، طبیعی است که پس از فوت متهم یا محکوم علیه اصلی دیگر امکان تعقیب و مجازات هیچ شخص دیگری وجود نخواهد داشت.

در نتیجه، فوت متهم یا محکوم علیه، اعم از اینکه پیش یا پس از صدور حکم اتفاق افتاده باشد موجب توقف در فرایند دادرسی و اجرای مجازات و صدور قرار موقوفی تعقیب می شود. با فوت محکوم علیه و صدور قرار موقوفی تعقیب تنها امکان وصول دیه از ماترک متوفی وجود دارد و دیگر مجازات ها قابل اجرا نخواهند بود.

2 . گذشت شاکی یا مدعی خصوصی در جرایم قابل گذشت

بر مبنای یک تقسیم بندی کلی در حقوق کیفری، جرایم به دو دسته قابل گذشت و غیرقابل گذشت تقسیم می شوند. جرایم غیرقابل گذشت جرایمی هستند که جنبه عمومی آن ها پررنگ تر بوده و رسیدگی به آن ها بدون نیاز به شکایت شاکی خصوصی انجام می شود. اما جرایم قابل گذشت جرایمی هستند که جنبه خصوصی آن ها پررنگ تر است و بدون شکایت شاکی خصوص امکان تعقیب و پیگیری آن ها وجود ندارد.

مطابق ماده 104 قانون مجازات اسلامی، اصل بر غیرقابل گذشت بودن جرایم است و جرایم قابل گذشت در این ماده قانون احصاء شده اند. همانطور که تعقیب و رسیدگی به جرایم قابل گذشت منوط به طرح شکایت از سوی شاکی خصوصی است، گذشت شاکی نیز در هر مرحله موجب توقف در رسیدگی و اجرای مجازات می شود. در این خصوص، تفاوتی ندارد که شاکی گذشت خود را پیش از صدور حکم اعلام نماید یا پس از آن.

3 . شمول عفو

عفو در لغت به معنای گذشت و بخشش است. در قانون مجازات اسلامی نیز عفو در همین معنا به کار رفته و به دو نوع عفو عمومی و خصوصی تقسیم شده است. وجود شرایط و ویژگی های خاصی در شخص متهم یا محکوم علیه یا فرارسیدم برخی مناسبت های خاص ممکن است موجب عفو برخی از متهمین یا محکومین شود. برای مثال، هر ساله مقام معظم رهبری با فرا رسیدن اعیاد مذهبی چون عید فطر برخی از محکومین جرایم مالی، به ویژه جرایم مالی غیرعمد را عفو می نماید.

در صورت شمول عفو، امکان تعقیب متهم و اجرای مجازات به طور کلی منتفی شده و مرجع رسیدگی کننده با صدور قرار موقوفی تعقیب پرونده مورد نظر را مختومه اعلام می نماید.

4 . نسخ مجازات قانونی

قوانین و مقررات همواره در حال تغییر و اصلاح هستند. تصویب قانون جدید در خصوص یک موضوع ممکن است مغایر با قانون قبلی در خصوص آن موضوع باشد. در چنین شرایطی، قانون جدید به صورت صریح یا ضمنی موجب بی اعتباری قانون پیشین شده و این وضعیت نسخ قانون محسوب می شود.

چنانچه در فرایند دادرسی یا پیش از صدور حکم، قانون جدیدی به تصویب رسیده که موجب نسخ قانون پیشین شود، دادرسی و اجرای مجازات پیشین متوقف شده و قرار موقوفی تعقیب صادر خواهد شد.

5 . شمول مرور زمان در موارد پیش بینی شده در قانون

قانونگذار به منظور حفظ نظم دادرسی و محافظت از حقوق افراد، مواعد مشخصی را در قانون تحت عنوان مرور زمان پیش بینی نموده است. گذشت این مواعد در خصوص برخی از جرایم موجب می شود که امکان تعقیب و پیگیری جرم ارتکابی مذکور منتفی شود. مرور زمان پیش بینی شده در قانون به سه نوع مرور زمان شکایت، مرور زمان تعقیب و مرور زمان اجرای حکم تقسیم می شود.

در صورتی که هر یک از مواعد مربوط به مرور زمان شکایت، تعقیب یا اجرای مجازات گذشته باشد و اقدامی در خصوص رسیدگی به جرم ارتکابی و اجرای مجازات آن انجام نشده باشد، پرونده مربوطه با صدور قرار موقوفی تعقیب مختومه اعلام شده و بایگانی می گردد.

6 . توبه متهم در موارد پیش بینی شده در قانون

توبه متهم از جمله جهات تخفیف مجازات یا توقف اجرای مجازات است که در قانون مجازات اسلامی پیش بینی شده است. مطابق قانون مجازات اسلامی، تأثیر توبه متهم در هر یک از انواع جرایم به ترتیب زیر است:

• در جرایم مستوجب دیه، قصاص و حد قذف و محاربه توبه متهم هیچ تأثیری در تخفیف یا لغو مجازات ندارد.
• در جرایم تعزیری درجه 1 تا 5 توبه متهم موجب تخفیف در مجازات وی می شود.
• در جرایم تعزیری درجه 6 تا 8 توبه متهم موجب اسقاط مجازات می شود.
• در دیگر جرایم مستوجب حد، جز حد قذف و محاربه، توبه متهم قبل از اثبات جرم موجب اسقاط مجازات می شود.

بنابراین، در صورت احراز توبه مرتکبین جرایم تعزیری درجه 6 تا 8 و مرتکبین جرایم مستوجب حد (جز حد قذف و محاربه) پیش از اثبات جرم، با اسقاط مجازات قرار موقوفی تعقیب صادر شده و پرونده مختومه اعلام می گردد.

7 . اعتبار امر مختوم

در آیین دادرسی کیفری، در صورت طرح یک شکایت کیفری در مراجع قضایی و صدور حکم قطعی و نهایی در خصوص آن، شکایت مذکور مشمول اعتبار امر مختوم شده و امکان طرح مجدد آن شکایت و رسیدگی به آن در هیچ مرجع قضایی وجود ندارد.

چنانچه پرونده ای مشمول اعتبار امر مختوم بوده و مجدداً در خصوص آن شکایتی طرح شود، مرجع قضایی مربوطه موظف است با صدور قرار موقوفی تعقیب پرونده مربوطه را مختومه اعلام کرده و از رسیدگی مجدد به آن اجتناب نماید.

قرار موقوفی تعقیب توسط چه مرجعی صادر می شود؟

رسیدگی به شکایات کیفری به ترتیب در دو مرجع دادسرا و دادگاه کیفری انجام می شود. دادسرا وظیفه انجام تحقیقات مقدماتی در خصوص پرونده مربوطه را داشته و پس از تکمیل تحقیقات، در صورتی که جرمی واقع شده و وقوع آن جرم به متهم منتسب باشد، پرونده را به دادگاه کیفری ارجاع می دهد و اگر دلایل کافی مبنی بر وقوع جرم یا انتساب آن به متهم وجود نداشته باشد، رسیدگی در همان مرحله دادسرا خاتمه می یابد.

با این تفاسیر و با توجه به موارد صدور قرار موقوفی تعقیب، امکان صدور این قرار توسط هر یک از دو مرجع دادسرا و دادگاه کیفری وجود دارد. بسته به اینکه هر یک از موارد صدور قرار موقوفی تعقیب در زمان رسیدگی به پرونده در دادسرا واقع شود یا دادگاه کیفری، این دو مرجع می توانند اقدام به صدور قرار موقوفی تعقیب نمایند.

برای مثال، اگر متهم در زمان انجام تحقیقات مقدماتی در دادسرا فوت نماید، دادسرا با صدور قرار موقوفی تعقیب پرونده را مختومه اعلام می نماید. اما اگر شاکی خصوصی پس از رسیدگی دادگاه و صدور حکم و پیش از اجرای مجازات گذشت خود را اعلام نماید، دادگاه اقدام به صدور قرار موقوفی تعقیب می نماید.

صدور قرار موقوفی تعقیب چه آثاری به دنبال دارد؟

قرار موقوفی تعقیب از جمله قرارهای نهایی و امری است. بدین معنا که به علت رعایت اصل عدالت و انصاف و نظم در دادرسی موجب پایان یافتن رسیدگی به شکایت کیفری و اجرای حکم صادره می گردد. صدور این قرار در هر یک از مراحل دادرسی آثار مختلفی به دنبال دارد. تأثیر صدور قرار موقوفی تعقیب در هر مرحله از دادسرا به ترتیب زیر است:

• چنانچه قرار موقوفی تعقیب در مرحله تعقیب و دادرسی، توسط هر یک از مراجع دادسرا یا دادگاه صادر شود، موجب توقف ادامه مراحل تعقیب و دادرسی خواهد شد.
• چنانچه قرار موقوفی تعقیب پس از پایان دادرسی و صدور حکم و پیش از اجرای حکم صادر شود، مجازات مرتکب لغو و فرایند اجرای حکم کیفری متوقف خواهد شد.

شایان ذکر است که اگر متهم زندانی بوده و قرار موقوفی تعقیب صادر شود، متهم فوراً آزاد می شود.

شرایط اعتراض به قرار موقوفی تعقیب

با توجه به اینکه امکان صدور قرار موقوفی تعقیب توسط هر یک از دو مرجع دادسرا و دادگاه وجود دارد. مهلت و شرایط اعتراض به این قرار در صورت صدور توسط هر یک از این مراجع به ترتیب زیر متفاوت می باشد:

1 . اعتراض به قرار موقوفی تعقیب صادره در دادسرا

چنانچه در خصوص یک پرونده کیفری، دادسرا اقدام به صدور قرار موقوفی تعقیب نماید، پس از ابلاغ این قرار، اشخاص مقیم ایران ظرف ده روز و اشخاص مقیم خارج از ایران ظرف یک ماه از تاریخ ابلاغ، می توانند نسبت به قرار صادره در دادگاهی که صلاحیت رسیدگی به اصل پرونده را دارد اعتراض نمایند.

2 . اعتراض به قرار موقوفی تعقیب صادره در دادگاه

مهلت و مرجع اعتراض به قرار موقوفی تعقیب صادره در دادگاه متفاوت از زمانی است که این قرار در دادسرا صادر می شود. در صورت صدور قرار موقوفی تعقیب در دادگاه، اشخاص مقیم ایران ظرف بیست روز و اشخاص مقیم خارج از ایران ظرف دو ماه از تاریخ ابلاغ می توانند نسبت به قرار صادره در دادگاه تجدیدنظر اعتراض نمایند.

نحوه اعتراض به قرار موقوفی تعقیب

چنانچه پس از صدور قرار موقوفی تعقیب یکی از طرفین صدور این قرار را بلاوجه دانسته و خواستار اعتراض نسبت به آن باشد، بایستی اعتراض خود را در مهلت مقرر قانونی به ترتیب زیر به ثبت برساند:

1 . در نخستین گام بایستی با استفاده از کد ملی خود در سامانه ثنا ثبت نام کرده و صفحه کاربری شخصی خود را ایجاد نماید.

2 . در مرحله بعدی بایستی دلایل و مدارک کافی مبنی بر بلاوجه بودن صدور قرار موقوفی تعقیب را جمع آوری نماید.

3 . سپس شخص معترض بایستی اقدام به تهیه و تنظیم لایحه اعتراضی نماید.

4 . با تهیه لایحه اعتراضی، معترض موظف است که با مراجعه به یکی از دفاتر خدمات قضایی الکترونیک لایحه اعتراضی را به انضمام اسناد و مدارک موجود در سامانه ثنا به ثبت برساند.

قرار موقوفی تعقیب چه تفاوتی با قرار منع تعقیب دارد؟

یکی دیگر از اقسام قرارهایی که ممکن است مراجع قضایی در فرایند رسیدگی به شکایات کیفری با توجه به اوضاع و احوال موجود صادر نمایند، قرار منع تعقیب است. شباهت عنوان قرار منع تعقیب و قرار موقوفی تعقیب موجب شده است که برخی از افراد این دو مفهوم را یکسان فرض کنند. در حالی که این دو قرار ماهیتاً متفاوت از یکدیگر هستند.

قرار منع تعقیب و قرار موقوفی تعقیب از چند منظر به شرح زیر متفاوت از یکدیگر هستند:

1 . موارد صدور: صدور قرار موقوفی تعقیب منوط به وجود یکی از موارد مندرج در ماده 13 قانون آیین دادرسی کیفری است. در واقع، جرم اتفاق افتاده و ممکن است که شخص مرتکب نیز مجرم شناخته شود، اما وقوع هر یک از این موارد موجب می شود که امکان تعقیب متهم و اجرای مجازات منتفی شود. با این حال، قرار منع تعقیب زمانی صادر می شود که مرتکب مرتکب فعلی شده است، اما یا آن فعل، فعل مجرمانه نیست یا اینکه دلایل کافی مبنی بر انتساب آن جرم به شخص متهم یافت نمی شود.

2 . مرجع صادرکننده: همانطور که توضیح داده شد، قرار موقوفی تعقیب هم توسط دادسرا و هم توسط دادگاه قابل صدور می باشد. اما قرار منع تعقیب صرفاً از سوی دادسرا صادر می شود. چرا که دادسرا در مرحله انجام تحقیقات مقدماتی ممکن است به جرم نبودن فعل ارتکابی یا عدم انتساب آن به شخص متهم پی برده و اقدام به صدور قرار منع تعقیب نماید.

3 . نحوه اعتراض: با توجه به اینکه قرار منع تعقیب صرفاً از جانب دادسرا صادر می شود، تنها نزد دادگاه کیفری قابل اعتراض می باشد. اما قرار موقوفی تعقیب در صورت صدور در دادسرا، قابل اعتراض در دادگاه کیفری و در صورت صدور در دادگاه کیفری، قابل اعتراض در دادگاه تجدیدنظر می باشد.

نقش وکیل در صدور و اعتراض به قرار موقوفی تعقیب

قرار موقوفی تعقیب در اغلب موارد بدون طرح درخواست از سوی افراد و توسط مراجع قضایی صادر می گردد. با این حال، در برخی موارد ممکن است که دادرس از وجود شرایط لازم برای صدور قرار موقوفی تعقیب اطلاع نداشته و نیاز به طرح درخواست صدور قرار موقوفی تعقیب باشد. از طرف دیگر، گاه نیز صدور این قرار ممکن است بلاوجه و به ضرر افراد بوده و نیاز به طرح اعتراض نسبت به آن باشد.

در هر یک از این موارد، ضروری است که افراد در ابتدا با یک وکیل متخصص مشورت نموده و از شرایط لازم برای صدور یا اعتراض نسبت به قرار موقوفی تعقیب اطمینان حاصل یابند. طبیعتاً همه افراد دانش حقوقی و اطلاعات کافی در خصوص موارد صدور قرار موقوفی تعقیب و اعتراض به آن را ندارند. از این رو، مشورت ها و راهنمایی های یک وکیل متخصص می تواند کمک های قابل توجهی به افراد نماید.

از طرف دیگر، همراهی وکلای متخصص در تهیه و تقدیم لایحه اعتراض به قرار موقوفی تعقیب و همچنین جمع آوری دلایل و مدارک کافی برای طرح اعتراض و نقض این قرار نقش قابل توجهی خواهد داشت.

برای آگاهی از رویه قضایی مربوط به صدور قرار موقوفی تعقیب می توانید نمونه آرای قضایی مرتبط را در اینجا مشاهده نمایید.

سخن نهایی

وجود برخی شرایط خاص و وقوع برخی اتفاقات در جریان دادرسی موجب می شود که ادامه دادرسی یا اجرای مجازات به طور کلی منتفی شود. این موارد تحت عنوان موارد صدور قرار موقوفی تعقیب در قانون آیین دادرسی کیفری پیش بینی شده اند. به موجب ماده 13 این قانون، فوت متهم یا محکوم علیه، گذشت شاکی در جرایم قابل گذشت، شمول عفو، نسخ مجازات قانونی، شمول مرور زمان، توبه متهم و اعتبار امر مختوم از جمله موارد صدور قرار موقوفی تعقیب محسوب شده اند.

در صورت وجود هر یک از موارد مندرج در ماده 13 قانون آیین دادرسی کیفری، مرجع رسیدگی کننده، اعم از دادسرا یا دادگاه، اقدام یه صدور قرار موقوفی تعقیب می نماید. با صدور این قرار فرایند رسیدگی به شکایت کیفری و اجرای مجازات به طور کلی متوقف می شود و اگر متهم زندانی بوده باشد، بلافاصله آزاد می گردد.

قرار موقوفی تعقیب در صورت صدور در دادسرا قابل اعتراض در دادگاه کیفری و در صورت صدور در دادگاه کیفری قابل اعتراض در دادگاه تجدیدنظر در مهلت مقرر قانونی و به شرح مندرج در این مقاله می باشد.

وکیل سوال – مرجع تخصصی مشاوره و خدمات حقوقی

وکیل سوال یک پلتفرم تخصصی در حوزه مشاوره و خدمات حقوقی است که تحت مدیریت خانم ام البنین تنکابنی رضایی فعالیت می کند. هدف ما ارائه اطلاعات حقوقی دقیق و ارائه خدمات تخصصی وکالت در زمینه های مختلف، از جمله دعاوی کیفری و حقوقی، امور قراردادی، جرایم سایبری، دعاوی ارزی و مالی، وکالت در امور ثبتی و ملکی است.

اگر به دنبال تنظیم وکالت نامه ای جامع و بی نقص هستید، وکیل سوال با دانش تخصصی و تجربه حقوقی گسترده، همراه شما خواهد بود.

همین حالا مشاوره بگیرید و وکالت نامه ای مطمئن تنظیم کنید!