سوءپیشینه کیفری: نحوه گرفتن استعلام و پاک کردن آن

وقتی فردی مرتکب جرمی می گردد بعد از تحمل مجازات جرم خود، یک نگرانی بزرگ دارد! آیا برایم سوءپیشینه و سابقه ثبت می شود؟ ما در ادامه به طور مفصّل به سوء پیشینه کیفری و نحوه پاک کردن آن و همچنین تفاوتش با سابقه و… می پردازیم.

تعریف سوءپیشینه کیفری

سوءپیشینه کیفری به معنای محرومیت چند ساله از حقوق اجتماعی است که با محکومیت قطعی مجرم در بعضی جرایم عمدی برای وی لحاظ می گردد. به عبارت ساده تر، وقتی فردی مرتکب بعضی جرایم عمدی می گردد و به وسیله ی حکم دادگاه به مجازات محکوم می شود تا چند سال پس از تحمل مجازات جرمش، از حقوق اجتماعی مشخصی محروم می گردد. این نهاد که در ماده 25و26 قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 آمده است، «سوءپیشینه موثر کیفری» گفته می شود. اینکه در چه جرایمی و برای چه مدتی فرد محروم می شود، در ماده 25 آمده است:

ماده25 قانون مجازات اسلامی:« محکومیت قطعی کیفری در جرائم عمدی، پس از اجرای حکم یا شمول مرور زمان، در مدت زمان مقرر در این ماده محکوم را از حقوق اجتماعی به عنوان مجازات تبعی محروم می کند:

الف- هفت سال در محکومیت به مجازاتهای سالب حیات و حبس ابد از تاریخ توقف اجرای حکم اصلی

ب- سه سال در محکومیت به قطع عضو، قصاص عضو در صورتی که دیه جنایت وارد شده بیش از نصف دیه مجنی علیه باشد، نفی بلد و حبس تا درجه چهار

پ- دو سال در محکومیت به شلاق حدی، قصاص عضو در صورتی که دیه جنایت وارد شده نصف دیه مجنی علیه یا کمتر از آن باشد و حبس درجه پنج

*نکته: محکومیت های کیفری اطفال و نوجوانان منجر به ثبت سوءپیشینه کیفری مؤثر نمی گردد.

*نکته: فقط محکومیت های قطعی مجازات تبعی دارند و محکومیت های غیر قطعی مجازات تبعی ندارند.

*نکته: فقط جرایم عمدی دارای مجازات تبعی هستند.

*نکته: فقط اشخاص حقیقی محکوم به مجازات تبعی میشوند نه اشخاص حقوقی.

انواع حقوق اجتماعی در سوءپیشینه کیفری

وقتی فردی مرتکب جرایم مذکور در ماده 25 می گردد تا مدت زمانی که در این ماده ذکر شده است از حقوق ذیل محروم می شود:

• داوطلب شدن در انتخابات ریاست جمهوری، مجلس خبرگان رهبری، مجلس شورای اسلامی و شوراهای اسلامی شهر و روستا
• عضویت در شورای نگهبان، مجمع تشخیص مصلحت نظام یا هیات دولت و تصدی معاونت رئیس جمهور
• تصدی ریاست قوه قضائیه، دادستانی کل کشور، ریاست دیوان عالی کشور و ریاست دیوان عدالت اداری
• انتخاب شدن یا عضویت در انجمنها، شوراها، احزاب و جمعیتها به موجب قانون یا با رای مردم
• عضویت در هیاتهای منصفه و امناء و شوراهای حل اختلاف
• اشتغال به عنوان مدیر مسئول یا سردبیر رسانههای گروهی
• استخدام و یا اشتغال در کلیه دستگاههای حکومتی اعم از قوای سه گانه و سازمانها و شرکتهای وابسته به آنها، صدا وسیمای جمهوری اسلامی ایران، نیروهای مسلح و سایر نهادهای تحت نظر رهبری، شهرداریها و موسسات مامور به خدمات عمومی و دستگاههای مستلزم تصریح یا ذکر نام برای شمول قانون بر آنها
• اشتغال به عنوان وکیل دادگستری و تصدی دفاتر ثبت اسناد رسمی و ازدواج و طلاق و دفتریاری
• انتخاب شدن به سمت قیم، امین، متولی، ناظر یا متصدی موقوفات عام
• انتخاب شدن به سمت داوری یا کارشناسی در مراجع رسمی
• استفاده از نشانهای دولتی و عناوین افتخاری
• تاسیس، اداره یا عضویت در هیات مدیره شرکتهای دولتی، تعاونی و خصوصی یا ثبت نام تجارتی یا موسسه آموزشی، پژوهشی، فرهنگی و علمی

 جرایم مشمول سوءپیشینه کیفری و مدت محرومیت آن

در جرایم عمدی، با توجه به مجازاتی که فرد به آن محکوم می شود، مدتی را از حقوق اجتماعی خاصی محروم است. اینکه هر نوع محکومیت چند سال فرد را از حقوق محروم می کند طبق جدول زیر محاسبه می گردد:

*درجات حبس های تعزیری:

• حبس درجه یک: بیش از 25 سال
• حبس درجه دو: 15 تا 25 سال
• حبس درجه سه: 10 تا 15 سال
• حبس درجه چهار: 5 تا 10 سال
• حبس درجه پنج: 2 تا 5 سال
• حبس درجه شش: 6 ماه تا 2 سال
• حبس درجه هفت: 3 ماه تا 6 ماه
• حبس درجه هشت: تا 3 ماه

زمان شروع محرومیت ها و استثنا آن

زمان شروع محرومیت پس از اجرای حکم است نه زمان صدور حکم قطعی یا شروع به اجرای مجازات. مثلاً اگر شخصی در سال ۱۴۰۳ به چهار سال حبس محکوم شده باشد و تا سال ۱۴۰۷ در حبس باشد، پس از تحمل حبس و از روزی که حبس وی به اتمام می رسد (سال ۱۴۰7) محرومیت های ناشی از آن شروع می شود. البته به تصریح تبصره ۳ ماده 25 قانون مجازات اسلامی محکوم علیه در زمان اجرای حکم نیز از حقوق اجتماعی محروم است. البته این حکم یک استثنا دارد و در مجازات های سلب حیات و حبس ابد مدت محرومیت ها پس از تاریخ توقف اجرای حکم اصلی آغاز می شود. مثلاً اگر شخصی به مجازات اعدام یا حبس ابد محکوم شده باشد و سپس مورد عفو قرار بگیرد و مثلاً مجازات وی به ۱۵ سال حبس تقلیل یابد، صرف نظر از اینکه مجازات جایگزین وی چه میزانی است از تاریخ عفو به مدت هفت سال از حقوق اجتماعی محروم خواهد بود.

تفاوت بین سابقه کیفری و سوء پیشینه کیفری

در نظام حقوقی ایران، دو مفهوم «سوابق کیفری» و «سوء پیشینه کیفری» از یکدیگر متمایز هستند، هرچند هر دو به ارتکاب جرم توسط فرد اشاره دارند. این تفاوت ها به لحاظ آثار حقوقی و اجرایی قابل توجه است.

۱. سوابق کیفری

سوابق کیفری به معنای ثبت رسمی جرایم ارتکابی فرد در سیستم قضایی کشور است. این اطلاعات شامل نوع جرم، تاریخ وقوع آن، مجازات تعیین شده و زمان قطعیت حکم می باشد. این سوابق در سامانه های قضایی باقی می مانند و حتی پس از پایان دوره مجازات و محرومیت های ناشی از آن نیز حذف نمی شوند.

مثال: فردی به جرم سرقت، محکوم به دو سال حبس تعزیری شده است. پس از گذراندن مدت محکومیت، اطلاعات مربوط به این محکومیت (یعنی نوع جرم، مدت حبس و تاریخ اجرای حکم) همچنان در پرونده قضایی وی وجود دارد و تحت عنوان “سابقه کیفری” ثبت می ماند.

۲. سوء پیشینه کیفری

سوء پیشینه کیفری به معنای وجود محرومیت های اجتماعی ناشی از محکومیت کیفری است. این محرومیت ها بستگی به نوع جرم و شدت مجازات دارند و ممکن است شامل ممنوعیت اشتغال در مشاغل خاص، عدم امکان دریافت پروانه های کسب و کار، محرومیت از حقوق اجتماعی مانند کاندیداتوری در انتخابات، یا عدم صدور گواهینامه رانندگی باشد. این محدودیت ها در بازه های زمانی مشخص (به نسبت ۲ تا ۷ سال) اعمال می شوند و پس از گذشت این دوره، در صورت عدم ارتکاب جرم جدید، به صورت خودکار پایان می یابند.

مثال: همان فردی که به جرم سرقت محکوم شده، پس از آزادی از زندان ممکن است تا ۵ سال نتواند در ارگان های دولتی یا مشاغل مرتبط با امانت داری (مانند حسابداری یا صرافی) فعالیت کند. این وضعیت، «سوء پیشینه کیفری» محسوب می شود. اگر در این مدت مرتکب جرم جدیدی نشود، پس از پایان دوره، این محدودیت ها لغو خواهد شد.

پاک شدن سوءپیشینه کیفری

پس از سپری شدن مدت محرومیت از حقوق اجتماعی به صورت خودکار سوءپیشینه ثبت شده برای فرد پاک می شود و نیاز به عمل دیگری نیست.

استعلام سوءپیشینه کیفری و صدور گواهی

معمولا مرتکبان جرایم پس از تحمل مجازات مربوطه به دنبال این هستند که بفهمند سوءپیشینه برایشان ثبت شده است یا اینکه پس از گذراندن محرومیت ها به دنبال استعلام و اطمینان از پاک شدن سوءپیشینه شان هستند. برای استعلام سوءپیشینه دو راه وجود دارد: استعلام حضوری _ استعلام آنلاین

برای استعلام حضوری سوء پیشینه کیفری، باید به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه کنید و در استعلام آنلاین از طریق سامانه ثنا می توانید اقدام کنید که در هر دو روش، با صرف وجود کد ملی امکان پذیر می باشد.

از سوی دیگر ممکن است در هنگام استخدام یا خروج از کشور و… نیاز به گواهی عدم سوءپیشینه داشته باشید. در این موارد در صورتی که از قبل در سامانه ثنا ثبت نام کرده باشید، طبق مواردی که برای استعلام سوءپیشینه ذکر شد، می توانید گواهی مذکور را به صورت آنلاین از طریق «سامانه گواهی عدم سوءپیشینه در سامانه ثنا» دریافت نمایید یا به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی برای دریافت حضوری مراجعه بفرمایید. معمولا در این موارد گواهی عدم سوءپیشینه لازم می باشد:

• متقاضیان استخدام در بخش های دولتی یا خصوصی.
• افرادی که قصد مهاجرت یا اخذ ویزا دارند.
• متقاضیان اخذ پروانه کسب، مجوز فعالیت، یا عضویت در صنوف خاص.
• افراد متقاضی فعالیت در مشاغل حساس مانند آموزش، امنیت، و خدمات عمومی.
• ثبت نام در برخی آزمون ها و فرآیندهای تحصیلی.

مدت اعتبار گواهی سوء پیشینه کیفری

گواهی سوء پیشینه معمولاً دارای اعتبار 2 ماه است. پس از این مدت، برای استفاده مجدد باید درخواست جدیدی ثبت کنید.

نمونه گواهی سوء پیشینه کیفری

صدور گواهی سوءپیشینه کیفری برای ایرانیان مقیم خارج

هموطنان مقیم خارج از کشور برای دریافت گواهی عدم سوءپیشینه می توانند به سه روش زیر اقدام نمایند:

الف) اقدام از طریق نمایندگی های جمهوری اسلامی ایران در خارج از کشور:

متقاضی ابتدا در سامانه میخک ثبت نام نموده و پس از تکمیل فرم و آپلود عکس پرسنلی و مدارک موردنیاز و دریافت کد رهگیری با در دست داشتن اصل مدارک و کد رهگیری به نمایندگی انتخاب شده در هنگام ثبت نام، برای انگشت نگاری الکترونیک مراجعه نموده و پس از انجام کار و پرداخت تعرفه های کنسولی، مامور مربوطه مدارک را از طریق سامانه میخک مستقیم با پلیس بین الملل ناجا ارسال می نماید. مدارک  توسط پلیس بررسی و پس از انجام استعلام های موردنیاز و در صورت نداشتن سوءسابقه، نسبت به صدور گواهی عدم سوءپیشینه به زبان انگلیسی اقدام می نماید. گواهی صادره مستقیما توسط پلیس در سامانه میخک بارگذاری و به نمایندگی اقدام کننده ارسال می گردد. نمایندگی ها پس از دریافت گواهی اینترپل و به استناد آن، نسبت به صدور گواهی به زبان محلی اقدام و تصویر گواهی عدم سوءپیشینه واصله را ضمیمه گواهی نمایندگی نموده و به متقاضی تحویل می دهند. بدیهی است در صورت ناخوانا بودن مدارک آپلود شده در سامانه میخک و یا ناقص بودن آثار انگشت نگاری الکترونیکی، درخواست متقاضیان توسط پلیس رد و به نمایندگی جهت رفع نقص اعاده می گردد. این امر موجب افزایش زمان رسیدگی و صدور گواهی خواهد شد.

ب) مراجعه حضوری به مراکز ذیصلاح در داخل کشور:

متقاضی با در دست داشتن مدارک لازم از جمله شناسنامه، کارت ملی و عکس با مراجعه حضوری به یکی از مراکز پلیس 10 در داخل کشور و انجام انگشت نگاری الکترونیکی اقدام به درخواست گواهی عدم سوءپیشینه می نماید. پس از صدور گواهی عدم سوءپیشینه به زبان فارسی، متقاضی با مراجعه به دارالترجمه رسمی نسبت به ترجمه آن به زبان کشور محل ارائه اقدام و پس از تصدیق اداره فنی قوه قضائیه، وزارت امور خارجه و سفارت کشور مربوطه در تهران می تواند در کشور محل اقامت براساس مقررات مربوطه مورد استفاده قرار دهد.

ج) از طریق سامانه ثنا

اخیرا متقاضیان می توانند از طریق سامانه ثنا قوه قضائیه نیز گواهی عدم سوءپیشینه به زبان فارسی دریافت نمایند.

کلام آخر

سوءپیشینه و سابقه کیفری یکی از اثرات ارتکاب جرم است که مرتکب تا آخر عمر خود با آن درگیر است و باعث شکل گیری نگرشی بد در بین مردم می گردد. از این رو ممکن است برای فرد در اشتغال، خروج از کشور و… مشکلاتی به بار بیاورد که جبران ناپذیر است و چاره ای برای آن نیز وجود ندارد.

وکیل سوال – مرجع تخصصی مشاوره و خدمات حقوقی

وکیل سوال یک پلتفرم تخصصی در حوزه مشاوره و خدمات حقوقی است که تحت مدیریت خانم ام البنین تنکابنی رضایی فعالیت می کند. هدف ما ارائه اطلاعات حقوقی دقیق و ارائه خدمات تخصصی وکالت در زمینه های مختلف، از جمله دعاوی کیفری و حقوقی، امور قراردادی، جرایم سایبری، دعاوی ارزی و مالی، وکالت در امور ثبتی و ملکی است.

اگر به دنبال تنظیم وکالت نامه ای جامع و بی نقص هستید، وکیل سوال با دانش تخصصی و تجربه حقوقی گسترده، همراه شما خواهد بود.

همین حالا مشاوره بگیرید و وکالت نامه ای مطمئن تنظیم کنید!