سرقت: نحوه شکایت کیفری، تخفیف مجازات و نمونه شکواییه

تصور کنید یک روز صبح از خواب بیدار می شوید و متوجه می شوید که اموال ارزشمندتان به سرقت رفته است. اولین فکری که به ذهن می رسد این است که چگونه می توان سارق را پیدا کرد و اموال ازدست رفته را بازگرداند. در چنین شرایطی، آگاهی از روند قانونی شکایت کیفری، مجازات سرقت و حتی شرایط تخفیف مجازات می تواند به شما کمک کند تا بهترین تصمیم را بگیرید.

در این مقاله، با انواع سرقت، نحوه ثبت شکایت، مراحل پیگیری در مراجع قضایی و راه های اثبات جرم آشنا خواهید شد. همچنین، شرایطی که ممکن است منجر به کاهش مجازات شود را بررسی کرده و در انتها یک نمونه شکواییه کیفری برای سرقت ارائه خواهیم داد تا روند قانونی را برای شما ساده تر کنیم. اگر به دنبال اطلاعات دقیق و کاربردی درباره شکایت از سارق هستید، تا پایان این مطلب همراه ما باشید.

سرقت چیست؟

تعریف سرقت در قانون مجازات اسلامی نشان می دهد که این جرم زمانی محقق می شود که مال غیر بدون رضایت مالک و با قصد تصاحب ربوده شود. در اصطلاح عامیانه، سرقت به عنوان دزدی شناخته می شود، اما از نظر قانونی، برای تحقق این جرم شرایط خاصی لازم است. ماده 267 قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 نیز در تعریف رسمی خود تأکید دارد که سرقت، ربودن مال متعلق به دیگری است.

با توجه به این تعریف، سرقت صرفاً به معنای برداشتن مال نیست، بلکه باید عناصر قانونی مانند قصد مجرمانه، تعلق مال به دیگری و عدم رضایت مالک وجود داشته باشد تا این عمل در قالب یک جرم کیفری قابل پیگیری باشد.

شرایط تحقق جرم سرقت

تحقق جرم سرقت مستلزم وجود چند شرط است. این شرایط عبارتند از:

الف) برداشتن مال به صورت دائم

بردن مال به طور موقت را نمی توان سرقت دانست، بلکه در این موارد «جرم ربایش» اتفاق افتاده است. مثلا اگر فردی ماشینی را بردارد و از آن استفاده کند و برگرداند، نمی توان به عنوان سارق از او شکایت کرد. در تحقق جرم سرقت شرط است که مال به صورت دائم از تصرف مالک خارج شده باشد.

ب) مالیت داشتن شئ ربوده شده

شرط دیگر رخ دادن سرقت داشتن مالیت شی ربوده شده است مثلا مواردی مثل حشره خشک شده، اکسیژن یا… به دلیل اینکه بین مردم خرید و فروش نمی شود، مال محسوب نمی شود.

پ) مال باید منقول باشد

اموال به دو دسته ی منقول و غیرمنقول تقسیم می شوند. منظور از اموال غیر منقول، اموالی است که قابل نقل و انتقال فیزیکی نیستند به عنوان مثال خانه را نمی توان به صورت فیزیکی جابه جا کرد. در مقابل، اموال منقول اموالی اند که قابل نقل و انتقال هستند مثل ماشین.

سرقت فقط در اموال منقول امکان پذیر است. اموالی مثل در یا پنجره که در ساختمان به کار رفته اند درست است که قابل نقل و انتقال نیستند اما به دلیل اینکه ذاتا منقول اند؛ قانون ربودن این موارد را نیز سرقت می داند.

تفاوت سرقت با سایر جرایم مالی

سه جرم سرقت، کلاهبرداری،خیانت در امانت مهم ترین جرائم مالی هستند. سرقت با با این جرائم دارای تفاوت هایی است:

در کلاهبرداری، فرد با فریب و حیله مال دیگری را به دست می آورد.

در خیانت در امانت، مال با رضایت مالک به فرد سپرده شده، اما فرد از آن سوءاستفاده می کند و یا به مصرف خاصی که مالک آن مشخص کرده، نمی رساند. مثلا فردی ماشین اش را داده تا هر چند وقت آن را روشن کنیم تا باتری آن خراب نشود، اگر با آن مسافرکشی کنیم مرتکب خیانت در امانت شده ایم.

اما در سرقت عنصر اصلی، ربودن غیرقانونی و بدون رضایت مالک است.پس به طور کل بدین شکل می توان گفت که:در سرقت فرد شیء یا هر چیز دیگری را از تصرف صاحبش در می آورد لیکن در کلاهبرداری و خیانت در امانت مالک آن را دو دستی تقدیم  فرد می کند.

انواع سرقت

در قوانین جزایی کشور ما جرم سرقت به چند نوع مختلف تقسیم شده است. انواع مختلف این جرم عبارت است از:

سرقت ساده

طبق ماده 661 قانون مجازات اسلامی،اگر سرقت فاقد شرایط سرقت حدی و یا شرایطی که در مواد 651 تا660 قانون مجازات اسلامی(بخش تعزیرات) برای دیگر انواع سرقت ها آمده است باشد؛سرقت، ساده محسوب می شود.

سرقت مشدد

سرقت مشدد(مقرون به 5 شرط مشدد) در ماده 651 قانون مجازات اسلامی(تعزیرات) آمده است. برای رخ دادن این نوع سرقت وجود پنج شرط الزامی است: 1.سرقت در شب واقع شده باشد، 2.سارقین دو نفر یا بیشتر باشند، 3.یک یا چند نفر از سارقین حامل سلاح باشند یا از آن سلاح استفاده کنند، 4.در ضمن سرقت کسی را آزار یا تهدید کرده باشند و 5. از دیوار بالا رفته یا حرز را شکسته یا کلید ساختگی به کار برده یا اینکه عنوان یا لباس مستخدم دولت را اختیار کرده یا بر خلاف حقیقت خود را مامور دولتی قلمداد کرده یا در جایی که محل سکنی یا مهیا برای سکنی یا توابع آن است سرقت کرده باشند.

چنانچه این پنج شرط در زمان ارتکاب جرم سرقت وجود داشته باشد سارق به مجازات شدیدتری محکوم می شود.

سرقت حدی

این نوع سرقت از منابع فقهی استخراج شده است و به نوعی می توان گفت خاص کشور ما و بعضی کشور های اسلامی است و اکنون در قوانین ما نیز بازتاب یافته است. برای تحقق این نوع از سرقت شروط متعددی ذکر گشته که مطابق مواد 268 تا 278 قانون مجازات اسلامی تحقق این شروط الزامی است:

1_شیء مسروق باید مالیت شرعی داشته باشد، 2_ مال مسروق باید در حرز نگهداری شود، 3_سارق باید هتک حرز کرده باشد، 4_سارق باید مال را از حرز خارج کند، 5_هتک حرز و سرقت باید به صورت مخفیانه انجام شود، 6_سارق نباید پدر یا جد پدری صاحب مال باشد، 7_ارزش مال مسروق باید معادل چهار و نیم نخود طلای مسکوک باشد، 8_مال مسروق نباید از اموال دولتی، عمومی یا وقف عام باشد، 9_سرقت نباید در زمان قحطی انجام شده باشد، 10_صاحب مال باید از سارق نزد مرجع قضایی شکایت کند، 11_صاحب مال نباید قبل از اثبات سرقت، سارق را ببخشد، 12_مال مسروق نباید قبل از اثبات سرقت به سارق بازگردانده شود، 13_مال مسروق نباید قبل از اثبات جرم به مالکیت سارق درآید و 14_مال مسروق نباید از اموال سرقت شده یا مغصوب باشد.

در این خصوص لازم به توضیح است که در اصطلاح حقوقی، حرز عبارت از مکانی است که عرفا مال در آن نگهداری می شود.

اگر سرقتی شرایط سرقت حدی را نداشته باشد؛ نمی توان گفت که دیگر جرم نیست. در این درست است که سرقت حدی رخ نداده است، اما وقتی که شرایط سرقت حدی محقق نمی شود؛ سرقت از نوع تعزیری به شمار می آید که در ادامه ی این مقاله بیشتر از سرقت تعزیری خواهیم گفت.

سرقت تعزیری

سرقتی که شرایط سرقت حدی را نداشته باشد، اما جرم شناخته شود، سرقت تعزیری محسوب می شود. مجازات این نوع سرقت طبق مواد 650 تا 661 قانون مجازات اسلامی (تعزیرات)، بسته به شرایط می تواند حبس، جزای نقدی و شلاق باشد.

ارکان جرم سرقت

به طور کلی برای وقوع هر جرم وجود سه عنصر روانی، مادی و قانونی الزامی است. در واقع، در صورت وجود تمام این عناصر می توان جرم را محقق دانست. در تحقق جرم سرقت نیز وجود این عناصر الزامی است. این عناصر عبارتند از:

1 . عنصر قانونی سرقت

منظور از عنصر قانونی هر فعل مجرمانه جرم انگاری آن فعل در قوانین و مقررات جزایی است. با توجه به جرم انگاری سرقت حدی در مواد 267 تا 278 قانون مجازات اسلامی و جرم انگاری سرقت تعزیری در مواد 651 تا 667 قانون تعزیرات و مجازات های بازدارنده، می توان این مواد قانونی را به عنوان عنصر قانونی جرم سرقت به شمار آورد.

2 . عنصر مادی سرقت

مطابق با قانون، عنصر مادی سرقت در انواع سرقت می تواند متفاوت باشد، اما عنصری که می توان گفت در تمام سرقت ها مشترک است، عنصر«ربودن» یا «برداشتن مال، بدون رضایت مالک اش» می باشد. این ربودن باید به نحوی باشد که مالکیت مالک به صورت دائم از بین برود. از طرفی مالی که ربوده می شود باید منقول باشد و مالیت داشته باشد.

3 . عنصر روانی سرقت

عنصر روانی جرم سرقت، داشتن قصد مجرمانه است؛ یعنی فرد باید عمداً مال دیگری را برباید و قصد او تصاحب دائم مال باشد. اگر فرد قصد تصاحب موقت مال را داشته باشد، درست است که جرم سرقت به وقوع نمی پیوندد؛ اما این فعل در ماده 665 قانون مجازات اسلامی(تعزیرات) جرم دانسته شده است.(جرم ربایش)

مجازات سرقت

جرم‎ انگاری سرقت در قوانین کشور ما مستلزم تعیین مجازات مشخص آن توسط قانونگذار است. با توجه به انواع مختلف سرقت، قانونگذار مجازات های متفاوتی برای هر یک از انواع این جرم تعیین نموده است که به این ترتیب قابل بررسی هستند:

1 . مجازات سرقت حدی

مطابق ماده 278 قانون مجازات اسلامی: مجازات سرقت حدی در مرتبه اول: قطع دست راست ، در مرتبه دوم قطع پای چپ است.

اگر سرقت برای مرتبه سوم تکرار شود، حبس ابد و در مرتبه چهارم، اعدام در نظر گرفته می شود.

2 . مجازات سرقت تعزیری

مجازات سرقت های تعزیری با توجه به نوع و شرایط جرم متفاوت است لیکن بر اساس ماده 661 قانون مجازات اسلامی (تعزیرات)، مجازات سرقت ساده شامل 1ماه و نیم تا 1 سال حبس و تا 74 ضربه شلاق است.

3 . مجازات سرقت مشدد

وجود شرایط خاصی که پیش تر توضیح داده شد موجب مشدد محسوب شدن جرم سرقت و در نتیجه سنگین تر شدن مجازات آن می شود. علت تشدید مجازات این نوع سرقت، بازداشتن سارق از تکرار مجدد جرم و همچنین اعطای حس امنیت به شهروندان و مالک مال مسروقه است.طبق ماده 651 قانون مجازات اسلامی (تعزیرات) سارق در جرم سرقت مشدده محکوم می شود به:

الف) حبس از 5 تا 20 سال

ب) تا 74 ضربه شلاق

شرایط تخفیف مجازات سرقت

در حقوق کیفری، عوامل مخففه شرایطی هستند که می توانند باعث کاهش مجازات مرتکب جرم شوند. این عوامل معمولاً در قوانین جزایی مشخص شده اند و قاضی می تواند با در نظر گرفتن آن ها، مجازات را تعدیل کند. عوامل مخففه مجازات سرقت با توجه به انواع مختلف این جرم به صورت جداگانه قابل بررسی است.

1 .شرایط تخفیف مجازات سرقت تعزیری

قانونگذار قانون مجازات اسلامی با هدف اصلاح مجرمین، در ماده 38 موارد ویژه ای را پیش بینی نموده است که احراز هر یک از این موارد موجب تخفیف میزان مجازات متهم می گردد. مواردی مثل:

الف- گذشت شاكی یا مدعی خصوصی (در جرایم غیر قابل گذشت)

ب- همكاری مؤثر متهم در شناسایی شركا یا معاونان، تحصیل ادله یا كشف اموال و اشیاء حاصله از جرم یا به كار رفته برای ارتكاب آن

پ- اوضاع و احوال خاص مؤثر در ارتكاب جرم، از قبیل رفتار یا گفتار تحریك آمیز بزه دیده یا وجود انگیزه شرافتمندانه در ارتكاب جرم

ت- اعلام متهم قبل از تعقیب یا اقرار مؤثر وی درحین تحقیق و رسیدگی

ث- ندامت، حسن سابقه و یا وضع خاص متهم از قبیل كهولت یا بیماری

ج- كوشش متهم به منظور تخفیف آثار جرم یا اقدام وی برای جبران زیان ناشی از آن

چ- خفیف بودن زیان وارده به بزه دیده یا نتایج زیانبار جرم

ح- مداخله ضعیف شریك یا معاون در وقوع جرم

قاضی می تواند در صورت احراز هر یک از این موارد به ترتیبی که در ماده 37 قانون مجازات اسلامی آمده است، از میزان مجازات متهم کاسته و تخفیف قائل شود. شایان ذکر است که بهره مندی از هر یک از این جهات تخفیف، تنها منحصر به سرقت های تعزیری است. به موجب قانون، در هیچ یک از جرایم مستوجب حد قاضی نمی تواند با توسل به این جهات در میزان مجازات متهم تخفیف قائل شود. بنابراین در سرقت حدی قابل اعمال نمی باشد

2 . شرایط تخفیف مجازات سرقت حدی

توبه و عفو به عنوان دو عامل تخفیف مجازات جرم سرقت حدی شناخته می شوند. تأثیر هر یک از این عوامل بر تخفیف مجازات به این صورت قابل بررسی است:

الف) توبه

درباره تأثیر توبه بر اجرای مجازات حدی سرقت دو حالت را در نظر گرفته می شود:

الف) توبه قبل از اثبات جرم

اگر سارق قبل از آنکه جرمش در دادگاه ثابت شود، توبه کند و اصلاح شود، حد از او ساقط می شود. این موضوع در آیات 38 و 39 سوره مائده مورد تصریح قرار گرفته است.

ب) توبه بعد از اثبات جرم

اگر جرم با شهادت شهود یا اقرار در دادگاه ثابت شود، توبه به تنهایی باعث سقوط مجازات نمی شود.اما قاضی می تواند توبه را در نظر بگیرد و از حاکم اسلامی درخواست عفو کند.

ب) عفو

درباره تاثیرعفو بر تخفیف مجازات سرقت حدی نیز دو حالت در نظر گرفته می شود:

الف) عفو قبل از اثبات جرم در دادگاه

اگر مالک مال از سارق شکایت نکند یا قبل از اثبات جرم در دادگاه گذشت کند، حد ساقط می شود.به همین دلیل، اسلام توصیه می کند که قبل از بردن سارق نزد قاضی، اگر امکان اصلاح او وجود دارد، گذشت شود.

ب) عفو بعد از اثبات جرم در دادگاه

به صورت کلی، حدود پس از اثبات باید اجرا شوند و کسی حق عفو ندارد، حتی صاحب مال.اما برخی فقها معتقدند که ولی امر مسلمین (حاکم شرعی) در شرایط خاص، می تواند حد را متوقف کند یا آن را به تعزیر تبدیل نماید.

شرایط تشدید مجازات جرم سرقت

منظور از عوامل مشدده عومالی است که وجود آن ها موجب تشدید مجازات جرم ارتکابی می شود. عوامل مشدده مجازات جرم سرقت در سه بخش به شرح زیر قابل بررسی هستند.

الف) شرایط خاصی که در قانون آمده

قانونگذار مجازات برخی از انواع سرقت را به دلیل وجود برخی شرایط خاص تشدید نموده است. این نوع سرقت ها و شرایط لازم برای تشدید مجازات هر یک از آن ها عبارتند از:

• سرقت مشدده در صورت وجود پنج شرط که عبارتند از: 1 – سرقت در شب واقع شده باشد. 2 – سارقین دو نفر یا بیشتر باشند. 3 – یک یا چند نفر از آنها حامل سلاح ظاهر یا مخفی بوده باشند. 4 – از دیوار بالا رفته یا حرز را شکسته یا کلید ساختگی به کار برده یا اینکه عنوان یا لباس مستخدم دولت را اختیار کرده یا بر خلاف حقیقت خود را مأمور دولتی قلمداد کرده یا در جایی که محل سکنی یا مهیا برای سکنی یا توابع آن است سرقت کرده باشند. 5 – در ضمن سرقت کسی را آزار یا تهدید کرده باشند.
• سرقت مقرون به آزار و سلاح در صورت وجود شرایطی که عبارتند از: 1. همراه آزار(روحی یا جسمی) و 2. همراه سلاح( سلاح واقعی یا تقلبی)
• سرقت مسلحانه در شب در صورت وجود سه شرط که عبارتند از: 1. در شب واقع شده باشد، 2. سارقین دو نفر یا بیشتر باشند و 3. لااقل یک نفر از آنان حامل سلاح ظاهر یا مخفی باشد
• سرقت از نوع راهزنی که عبارت است از سرقت در راه ها و شوارع

ب) تعدد جرم

تعدد جرم به این معناست که فرد بیش از یک بار مرتکب جرم سرقت شده است، اما هنوز برای هیچ کدام محکومیت قطعی دریافت نکرده است. در این صورت، قانون گذار معمولاً برای هر جرم، مجازات جداگانه ای در نظر می گیرد، اما ممکن است در نهایت بر اساس قواعد جمع مجازات ها، مجازات سبک تر شود.

ج) تکرار جرم

تکرار جرم زمانی اتفاق می افتد که فرد قبلاً به جرم سرقت محکوم و مجازات شده باشد، اما پس از اجرای حکم یا گذراندن دوران محکومیت، دوباره مرتکب جرم سرقت شود. در این حالت، مجازات شدیدتر خواهد شد.

بر اساس قوانین ایران، اگر فرد در مدت زمان مشخصی پس از آزادی مجدداً مرتکب جرم شود، به دلیل اینکه نشان داده است اصلاح نشده، قانون گذار مجازات او را تشدید می کند. مثلاً در برخی موارد، اگر جرم سرقت حدی باشد (مانند سرقتی که شرایط اجرای حد را داشته باشد)، در مرتبه چهارم مجرم به اعدام محکوم شود.

نهادهای ارفاقی درمجازات جرم سرقت

در قوانین کیفری ایران، نهادهای تعویق صدور حکم، تعلیق اجرای مجازات، نیمه آزادی، نظارت الکترونیکی و آزادی مشروط از جمله روش های تعدیل مجازات هستند. بسته به نوع سرقت و شرایط مرتکب، برخی از این نهادها مانند تعویق صدور حکم، تعلیق اجرا، نیمه آزادی، نظارت الکترونیکی و آزادی مشروط می توانند اعمال شوند. در سرقت های خشن و حدی این تسهیلات معمولاً قابل استفاده نیستند.

1 . تعویق صدور حکم

مطابق ماده 40 قانون مجازات اسلامی، در جرائم تعزیری درجه شش تا هشت، قاضی می تواند صدور حکم را برای شش ماه تا دو سال به تعویق بیندازد.در سرقت: اگر سرقت از نوع تعزیری باشد و شرایط قانونی (نداشتن سابقه کیفری مؤثر، جبران ضرر شاکی، پیش بینی اصلاح مرتکب) فراهم باشد، ممکن است تعویق حکم اعمال شود. اما در سرقت های شدیدتر (مانند سرقت های مقرون به آزار، مسلحانه، مشدد) این نهاد اجرا نمی شود.

2 . تعلیق اجرای مجازات

طبق مواد 46 و 47 قانون مجازات اسلامی، در برخی جرایم تعزیری درجه سه تا هشت، دادگاه می تواند اجرای تمام یا بخشی از مجازات را برای یک تا پنج سال معلق کند.در سرقت: اگر سرقت مشمول مجازات تعزیری درجه یک و دو (مثل سرقت مسلحانه) نباشد و مرتکب سابقه مؤثر نداشته باشد، امکان تعلیق وجود دارد. معمولاً در سرقت های سبک تر و با جبران خسارت این امکان فراهم است.

3 . نیمه آزادی

بر اساس ماده 56 قانون مجازات اسلامی، محکومان به حبس می توانند در طول دوران محکومیت، بخشی از روز را در خارج از زندان به فعالیت های آموزشی، شغلی یا حرفه ای بپردازند.در سرقت: در جرایم سرقت غیرحدی، اگر شرایط قانونی رعایت شود، امکان استفاده از نظام نیمه آزادی برای محکومان فراهم است، اما برای مجرمان حرفه ای یا سرقت های خشن معمولاً این امکان داده نمی شود.

4 . نظارت الکترونیکی

مطابق ماده 62 قانون مجازات اسلامی، برخی محکومان می توانند به جای زندان، با دستبند یا پابند الکترونیکی تحت نظارت قرار گیرند.در سرقت: اگر سرقت از نوع غیرحدی باشد و مجازات آن حبس تا پنج سال باشد، با موافقت دادگاه، نظارت الکترونیکی ممکن است جایگزین زندان شود.

5 . آزادی مشروط

طبق ماده 58 قانون مجازات اسلامی، محکومان به حبس پس از تحمل یک سوم مجازات و نشان دادن حسن رفتار، می توانند با موافقت دادگاه به آزادی مشروط دست یابند.در سرقت: اگر محکوم به سرقت حدی باشد، امکان آزادی مشروط ندارد، اما در سرقت های تعزیری (مثلاً سرقت ساده) پس از طی مدت قانونی امکان استفاده از این نهاد وجود دارد.

مراحل طرح شکایت کیفری ازسرقت

در صورت وقوع جرم سرقت، صرف نظر از نوع این جرم، شخص قربانی می تواند به ترتیب زیر اقدام به طرح شکایت کیفری به منظور تعقیب و پیگیری قضایی این موضوع نماید:

1 . ثبت نام در سامانه ثنا و ایجاد صفحه کاربری شخصی در این سامانه به منظور ثبت و پیگیری شکایت

2 . جمع آوری اسناد و مدارک کافی دال بر وقوع جرم سرقت

3 . تهیه و تنظیم شکوائیه به منظور ارائه شرح ماوقع به دادگاه و تقاضای رسیدگی و صدور حکم نهایی

4 . ثبت شکوائیه تنظیم شده به انضمام اسناد و مدارک موجود در سامانه ثنا از طریق مراجعه به یکی از دفاتر خدمات قضایی الکترونیک

مراحل رسیدگی به شکایت کیفری از سرقت

پس از ثبت شکایت از سرقت در سامانه ثنا، رسیدگی به این شکایت در دو مرحله به ترتیب زیر انجام می شود:

1 . رسیدگی به شکایت در دادسرا

پس از ثبت شکایت، پرونده به دادسرای صالح ارجاع داده می شود. دادسرا صلاحیت صدور حکم ماهوی نداشته و به منظور انجام تحقیقات و بررسی های بیشتر پیرامون بزه ارتکابی پرونده به دادسرا ارجاع داده می شود. به طور کلی، نهاد دادسرا با انجام تحقیقات و بررسی های لازم، احضار یا جلب متهم و در صورت لزوم، صدور قرار تأمین کیفری پرونده مربوطه را تکمیل کرده و اقدام به صدور قرار مقتضی می نماید. با توجه به شرایط پرونده و قرار صادره از جانب دادسرا، یا رسیدگی در این مرحله خاتمه یافته و یا پرونده برای صدور رأی نهایی به دادگاه کیفری ارجاع می شود.

2 . رسیدگی به شکایت در دادگاه کیفری

چنانچه دادسرا وقوع جرم سرقت و انتساب این جرم به متهم را محرز تشخیص دهد، با صدور کیفرخواست و قرار جلب به دادرسی، پرونده را به دادگاه کیفری ارجاع خواهد داد. قاضی دادگاه با تشکیل جلسه رسیدگی، استماع اظهارات طرفین و بررسی اسناد و مدارک موجود وظیفه رسیدگی ماهوی به پرونده و صدور حکم نهایی مبنی بر محکومیت مرتکب به مجازات یا برائت وی را دارد.

جبران خسارت ناشی از سرقت

جرم سرقت از جمله جرایمی است که علاوه بر مجازات کیفری، باعث ورود خسارت مالی به بزه دیده (مال باخته) می شود. وقتی مالی از شما به سرقت می رود، ضرری مالی به شما وارد می شود ؛مثلا ممکن است وقتی سارقی به خانه ی شما می آید در را بشکند یا برای برداشتن شئ، به دیگر اموال شما ضربه بزند. در این جور مواقع می توانید جبران ضرر و زیان وارد شده را از دادگاه درخواست کنید. در ادامه به بررسی دقیق نحوه جبران خسارت در جرم سرقت می پردازیم.

بر اساس قانون مجازات اسلامی، سارق موظف به جبران خسارت وارد شده به صاحب مال است. این جبران خسارت می تواند شامل موارد زیر باشد:

الف) رد مال (استرداد مال مسروقه)

در صورتی که مال مسروقه سالم و موجود باشد سارق موظف است مال را عیناً به صاحبش برگرداند.اگر در نتیجه ی سرقت، مال دچار آسیب شده باشد، سارق مسئول جبران خسارت وارده بر مال است.در صورتی که مال از بین رفته باشد.سارق موظف به پرداخت مثل یا قیمت مال است.اگر مال مثلی باشد (مانند کالاهای مشابه که در بازار موجودند)، سارق باید همانند آن را تحویل دهد.اگر مال قیمی باشد (مانند اشیای منحصر به فرد که مشابه دقیق ندارند)، سارق باید ارزش ریالی آن را پرداخت کند.

ب) جبران خسارت های ناشی از سرقت (ضرر و زیان تبعی)

خسارات ناشی از سرقت را در دو دسته کلی می توان بررسی نمود. یک دسته از این خسارات هزینه هایی است که قربانی به منظور تعقیب و پیگیری این جرم متحمل شده است، مانند هزینه وکیل، کارشناسی یا دادخواست. این هزینه ها از مرتکب جرم قابل مطالبه است. دسته دیگر خساراتی است که به دنبال محرومیت از مال به شخص زیان دیده وارد شده است. برای مثال، درآمد حاصل از یک دستگاه صنعتی مسروقه در دوران سرقت از این قبیل خسارات محسوب می شود. این نوع خسارت در اصطلاح حقوقی عدم النفع نامیده می شود.

شایان ذکر است که جبران خسارت های فوق معمولاً از طریق دادخواست حقوقی و مطالبه ضرر و زیان ناشی از جرم در دادگاه حقوقی یا کیفری انجام می شود.

روش های اثبات جرم سرقت در دادگاه

اثبات جرم سرقت در دادگاه نیازمند ارائه دلایل و مستنداتی است که نشان دهد سرقت رخ داده و متهم مرتکب این جرم شده است. در قانون ما، روش های مختلفی برای اثبات سرقت وجود دارد که مهم ترین آن ها عبارت اند از:

اقرار متهم – اگر متهم به سرقت اعتراف کند، این اقرار یکی از قوی ترین دلایل اثبات جرم محسوب می شود. طبق قوانین، اقرار باید صریح، روشن و بدون اکراه باشد.

شهادت شهود – اگر شهودی وجود داشته باشند که سرقت را دیده اند، می توانند در دادگاه شهادت دهند. شهادت باید معتبر باشد و شرایط قانونی آن رعایت شود.

مدارک و مستندات – فیلم های دوربین مداربسته، فاکتورهای خرید اموال مسروقه، رسیدهای بانکی و سایر اسناد مشابه می توانند به عنوان مدارک اثبات جرم ارائه شوند.

علم قاضی – در صورتی که قاضی از مجموعه قرائن و شواهد، به اطمینان برسد که جرم سرقت رخ داده است، می تواند بر اساس علم خود رأی صادر کند.

سوابق و ادله دیجیتالی – در برخی موارد، پیام های رد و بدل شده در فضای مجازی، تماس های تلفنی، و ردیابی GPS می توانند به عنوان قرائن اثبات جرم مورد استفاده قرار گیرند.

مجازات خرید و نگهداری اموال مسروقه در قانون

خرید، نگهداری یا استفاده از اموال مسروقه جرم محسوب می شود و مجازات خاصی برای آن در نظر گرفته شده است. بر اساس ماده 662 قانون مجازات اسلامی (تعزیرات):

«هر کس با علم و اطلاع یا با وجود قرائن اطمینان آور به اینکه مال در نتیجه ارتکاب سرقت به دست آمده است آن را به نحوی از انحاء تحصیل یا مخفی یا قبول نماید یا مورد معامله قرار دهد به حبس از شش ماه تا سه سال و تا (74) ضربه شلاق محکوم خواهد شد.
در صورتی که متهم معامله اموال مسروقه را حرفه خود قرار داده باشد به حداکثر مجازات در این ماده محکوم می گردد.»

شرایط تحقق جرم خرید و نگهداری اموال مسروقه

برای اینکه فرد به جرم خرید اموال مسروقه محکوم شود، دو شرط اساسی باید وجود داشته باشد:

1. علم و آگاهی نسبت به مسروقه بودن مال – فرد باید بداند یا احتمال بدهد که مالی که خریداری کرده یا نگهداری می کند، دزدی است. اگر فرد ناآگاهانه مال مسروقه را خریداری کند، جرم محسوب نمی شود.
2. تحصیل، مخفی کردن یا معامله کردن مال مسروقه – صرفاً داشتن مال مسروقه بدون آگاهی از مسروقه بودن آن جرم نیست، اما اگر فرد آگاهانه اقدام به خرید، نگهداری یا فروش آن کند، مشمول مجازات خواهد شد.

همچنین، در صورت اثبات جرم، اموال مسروقه ضبط شده و به صاحب اصلی آن بازگردانده می شود و اگر مال از بین رفته باشد، متهم باید خسارت آن را جبران کند.

دفاعیات متهم در پرونده خرید اموال مسروقه

اگر فردی متهم به خرید مال مسروقه شود، می تواند این دفاعیات را مطرح کند:

• عدم اطلاع از مسروقه بودن مال – اگر بتواند ثابت کند که هیچ نشانه ای از مسروقه بودن کالا وجود نداشته است.
• نحوه خریداری مال – ارائه فاکتور رسمی یا خرید از یک فروشگاه معتبر برای اثبات حسن نیت.

نحوه مطالبه خسارات ناشی از سرقت

بزه دیده می تواند از دو طریق برای جبران خسارت اقدام کند:

الف. شکایت کیفری (در دادسرا و دادگاه کیفری): شاکی می تواند در شکایت کیفری، درخواست جبران خسارت را نیز مطرح کند. پس از صدور حکم کیفری، دادگاه میزان خسارت را مشخص کرده و سارق را ملزم به پرداخت آن می کند.

ب)دادخواست حقوقی (در دادگاه حقوقی): اگر مال باخته خسارت بیشتری متحمل شده باشد که در دادگاه کیفری بررسی نشده است (مثلاً خسارت عدم النفع)، می تواند دادخواست مطالبه ضرر و زیان ناشی از جرم را در دادگاه حقوقی مطرح کند.

این دادخواست می تواند شامل مطالبه اصل مال، خسارت تأخیرتأدیه، هزینه های جانبی و خسارت معنوی باشد.

اعتراض به رای سرقت

حق اعتراض قربانی سرقت به رأی دادگاه، به معنای امکان درخواست بازنگری یا تجدیدنظر در رأی صادره است. در نظام حقوقی ایران، قربانی (یا شاکی خصوصی) می تواند در موارد زیر به رأی دادگاه اعتراض کند:

1. اعتراض به قرار منع تعقیب یا موقوفی تعقیب: اگر دادسرا به این نتیجه برسد که دلیلی برای تعقیب متهم وجود ندارد و قرار منع تعقیب صادر کند، شاکی خصوصی می تواند ظرف 10 روز از تاریخ ابلاغ، به دادگاه صالح اعتراض کند.
2. اعتراض به رأی بدوی: اگر رأی دادگاه بدوی (نخستین) به ضرر شاکی باشد (مثلاً مجازات خفیفی برای متهم در نظر گرفته شده یا دادگاه حکم برائت صادر کرده)، قربانی سرقت می تواند در مهلت قانونی (معمولاً 20 روز برای اشخاص مقیم ایران و 2 ماه برای مقیمان خارج از کشور) به دادگاه تجدیدنظر اعتراض کند.
3. اعتراض به میزان خسارت: اگر دادگاه میزان خسارت وارده را کمتر از حد واقعی تعیین کند یا درباره آن تصمیمی نگیرد، شاکی می تواند درخواست تجدیدنظر دهد.

سرقت های رایج

الف) سرقت وسایل نقلیه

سرقت وسایل نقلیه یکی از جرایم رایج در بسیاری از کشورها است و می تواند به روش های مختلفی انجام شود. این جرم شامل دزدیدن خودرو، موتورسیکلت، دوچرخه و دیگر وسایل نقلیه است.

1 . انواع سرقت وسایل نقلیه

1. سرقت خودرو کامل: دزدیدن کل خودرو و فروش آن به صورت کامل یا قطعه قطعه.

2. سرقت لوازم و قطعات خودرو: مانند سرقت باتری، رینگ و لاستیک، سیستم صوتی، آینه ها و قطعات گران قیمت.

3. سرقت با شگردهای الکترونیکی: استفاده از دستگاه های پیشرفته برای هک سیستم های امنیتی خودروهای جدید.

4. سرقت خودرو با زورگیری: مهاجمان با تهدید یا زور، خودرو را از مالک می گیرند.

5. سرقت با سهل انگاری مالک: مانند روشن گذاشتن خودرو بدون حضور راننده یا عدم قفل کردن درها.

2. اقدامات پس از سرقت

فوراً با پلیس تماس بگیرید و مشخصات خودرو را ارائه دهید.در صورت داشتن ردیاب، موقعیت آن را به پلیس اطلاع دهید. بررسی کنید که آیا بیمه سرقت شامل خسارت شما می شود یا خیر.سرقت وسایل نقلیه یک جرم جدی است که می تواند منجر به خسارات مالی و حتی تهدیدهای جانی شود. آگاهی و استفاده از روش های امنیتی می تواند احتمال وقوع این جرم را کاهش دهد.

چنانچه وسیله نقلیه یا پلاک آن سرقت یا مفقود شود، شخصی که وسیله در اختیار و تصرف او بوده است اعم از آن که مالک بوده یا نبوده؛ پس از اطلاع، مکلف است بلافاصله مراتب را به نزدیکترین مرکز نیروی انتظامی اعلام نماید، اگر اعلام نکند به جزای نقدی محکوم خواهد شد.

ب) سرقت از منزل یا مغازه

سرقت از خانه یا مغازه یکی از رایج ترین جرایم است که می تواند خسارات مالی و روانی شدیدی به قربانیان وارد کند. سارقان معمولاً با استفاده از روش های مختلف به محل موردنظر نفوذ کرده و اموال باارزش را به سرقت می برند.

1 . انواع سرقت از منزل یا مغازه

1. سرقت با تخریب و ورود به زور: شکستن در، پنجره یا قفل ها برای ورود به محل.

2. سرقت بدون تخریب (با کلید تقلبی یا باز کردن قفل ها): استفاده از کلیدهای جعلی یا مهارت های خاص برای باز کردن قفل ها.

3. سرقت با همکاری فرد داخلی: ممکن است یکی از کارکنان یا نزدیکان اطلاعات لازم را به سارقان بدهد.

4. سرقت مسلحانه: ورود با تهدید ساکنان یا صاحبان مغازه برای دزدیدن اموال.

5. سرقت در ساعات تعطیلی یا شب: بسیاری از سارقان زمانی اقدام می کنند که افراد در منزل یا مغازه حضور ندارند.

2. اقدامات پس از سرقت از منزل یا مغازه

الف)تماس فوری با پلیس و ارائه اطلاعات لازم (آدرس، نوع سرقت، مشخصات اشیای به سرقت رفته)

ب)بررسی فیلم های دوربین مداربسته برای شناسایی مظنونان

پ)ارائه شکایت رسمی و پیگیری پرونده از طریق پلیس و مراجع قضایی

ت)بررسی آسیب های واردشده به درب ها، قفل ها و سیستم امنیتی و تقویت آن ها برای جلوگیری از سرقت مجدد.

امنیت خانه و مغازه نیازمند توجه مداوم و استفاده از روش های پیشگیرانه است. با رعایت نکات ایمنی، می توان احتمال وقوع سرقت را تا حد زیادی کاهش داد.

ج) جیب بری و کیف قاپی

بر اساس ماده 657 قانون مجازات اسلامی (تعزیرات)، برای رخ دادن کیف زنی و جیب بری شخص باید کیف را همراه خود داشته باشد و یا در حالی که لباس بر تن وی است از جیب وی مالی ربوده شود تا مشمول جیب بری شود و الا اگر کیفی به عنوان مثال از منزلی برداشته شود یا سارق از جیب لباسی که در کمد آویزان است، مالی را برباید مشمول این ماده نیست؛ گرچه سرقت محسوب می شود.

د) سرقت گوشی (سرقت تلفن همراه)

با افزایش قیمت روز افزون لوازم دیجیتالی، سرقت این وسایل روز به روز بیشتر شده و افراد کمتری توانایی خرید مجدد آن را دارند. به همین دلیل در حفظ و نگهداری وسایلی مانند موبایل و تبلت حداکثر تلاش خود را انجام می دهند.اما در صورتی که یکی از وسایل دیجیتالی به سرقت رفت، باید چه کرد؟ آیا تنها مراجعه به کلانتری محل کفایت می کند؟ در صورت اعلام سرقت به پلیس آگاهی، آیا امیدی به بازگشت کالای خود دارید؟ اگر روزی یکی از کالاهای دیجیتال خود را گم کردید چه می شود؟ آیا باید برای همیشه او را فراموش کنید؟

سامانه ی همیاب ۲۴ یک پلتفرم ایرانی است که برای رهگیری، اعلام سرقت، و استعلام دستگاه های الکترونیکی مانند گوشی موبایل، تبلت و لپ تاپ طراحی شده است. این سامانه به کاربران امکان می دهد تا در صورت سرقت یا گم شدن دستگاه خود، آن را ثبت کرده و شانس پیداکردنش را افزایش دهند.

الف)ویژگی های سامانه همیاب ۲۴:

• استعلام سرقتی بودن دستگاه: پیش از خرید گوشی یا لپ تاپ دست دوم، می توان شماره سریال را وارد و بررسی کرد که دستگاه سرقتی است یا نه.
• ثبت و پیگیری دستگاه سرقتی: اگر دستگاه شما گم شده یا دزدیده شده، می توانید مشخصات آن را در سامانه ثبت کنید تا در صورت پیدا شدن، اطلاع رسانی شود.
• همکاری با مراجع انتظامی و فروشگاه ها: همیاب ۲۴ با پلیس فتا، اپراتورها و فروشگاه های رسمی همکاری دارد تا از خرید و فروش دستگاه های مسروقه جلوگیری شود.
• رهگیری گوشی از طریق سامانه کشوری: این سامانه به سامانه همتا (طرح رجیستری) متصل است و امکان رهگیری گوشی های سرقتی از طریق شبکه ارتباطی کشور را فراهم می کند.

ب) چگونه از همیاب ۲۴ استفاده کنیم؟

1.ورود به سایت hamyab24.ir یا استفاده از اپلیکیشن همیاب ۲۴

2.ثبت شماره سریال دستگاه برای استعلام یا اعلام سرقت

3.دریافت نتیجه استعلام یا پیگیری دستگاه، در صورت ثبت در سامانه

اگر قصد خرید گوشی دست دوم دارید، بهتر است قبل از خرید، شماره IMEI آن را در این سامانه بررسی کنید تا از مشکلات احتمالی جلوگیری شود.

سرقت های خاص و حساس

الف) سرقت گروهی یا سازمان یافته

سرقت های گروهی و سازمان یافته به سرقت هایی گفته می شود که توسط چندین نفر به صورت هماهنگ و با برنامه ریزی قبلی انجام می شود. این نوع سرقت ها معمولاً پیچیده تر از سرقت های انفرادی هستند و هدف آن ها به دست آوردن اموال باارزش در مقیاس بزرگ تر است. سرقت از بانک ها و صرافی ها، سرقت از جواهرفروشی ها، سرقت از انبارها و مراکز توزیع و سرقت اینترنتی را می توان به عنوان مصادیق دزدی های گروهی یا سازمان یافته نام برد.

1 . ویژگی های دزدی های گروهی یا سازمان یافته

ویژگی های سرقت های گروهی و سازمان یافته عبارت است از:

1 . تعداد مجرمان بیشتر: معمولاً چندین نفر در این سرقت ها نقش دارند، از برنامه ریزی تا اجرای سرقت.

2 . برنامه ریزی دقیق: این سرقت ها اغلب با نقشه ریزی و جمع آوری اطلاعات قبلی انجام می شوند.

3 . تقسیم وظایف: اعضای گروه هرکدام مسئولیت خاصی دارند، مانند نفوذ، مراقبت، حمل اموال و فرار.

4 . استفاده از تجهیزات خاص: مجرمان ممکن است از ابزارهای پیشرفته، اسلحه، وسایل نقلیه خاص یا حتی فناوری های دیجیتال استفاده کنند.

5 . فرار سازمان یافته: برنامه هایی برای فرار سریع و گمراه کردن پلیس دارند.

2 . مجازات سرقت های سازمان یافته:

در بسیاری از کشورها، سرقت های گروهی و سازمان یافته جرم سنگینی محسوب شده و مجازات های شدیدی مانند حبس طولانی مدت، جریمه های سنگین و حتی مصادره اموال برای عاملان آن در نظر گرفته می شود. اما در قانون مجازات اسلامی کشور ما برای تحقق سرقت هایی مثل سرقت مسلحانه در شب و سرقت مقرون به پنج شرط مشدد، وجود دو نفر سارق یا بیشتر لازم دانسته شده است که می توان این موارد را نوعی از سرقت های گروهی و سازمان یافته دانست.

ب) سرقت همراه با سلاح و آزار جسمی و روحی

احتمالا به تازگی ویدیو های زیادی را با عنوان «خفت گیری» مشاهده کردید. به دلیل ترسی که این نوع از دزدی ها در جامعه و در دل فرد می کارد؛ قانون برای این عمل، مجازات به شدت سنگین تری نسبت به دزدی ساده قائل شده است. اگر سرقت همراه با آزار باشد یا سارق مسلح باشد، طبق ماده 652 قانون مجازات اسلامی (تعزیرات) سارق به حبس از سه ماه تا ده سال و شلاق تا (74) ضربه شلاق محکوم می شود. در خصوص این جرم توجه به این نکات الزامی است:

• اگر همراه این سرقت جرحی نیز واقع شود؛علاوه بر مجازات سرقت ذکر شده به مجازات جرح هم رسیدگی می شود.
• منظور از آزار، هم آزار روحی است و هم جسمی.
• آزار حتما باید در حین سرقت رخ بدهد.
• استفاده از سلاح تقلبی نیز ممکن است آزار روحی محسوب شده و فرد به سرقت مقرون به آزار محکوم شود.

نقش وکیل در پرونده های سرقت

نقش وکیل در پرونده های سرقت بسیار گسترده است و به طور کلی شامل دو جنبه دفاع از متهم و حمایت از شاکی می شود. در نتیجه، هر یک از شاکی یا متهم پرونده سرقت می تواند از کمک و مشورت یک وکیل متخصص بهره ‍مند شده و از این طریق ادعای خود مبنی بر محکومیت طرف مقابل یا بی گناهی خود را به اثبات برساند.

زیان دیده جرم سرقت می تواند با کمک یک وکیل متخصص شکوائیه ای به صورت اصولی و منطبق با موازین قانونی تهیه کرده و آن را به ثبت برساند تا فرایند رسیدگی به شکایت وی در دادسرا و دادگاه آغاز شود. در هر یک از مراحل رسیدگی در دادسرا و دادگاه نیز حضور وکیل به شخص قربانی کمک می کند تا ادعای خود مبنی بر وقوع جرم سرقت و انتساب این جرم به متهم را ثابت کرده و موفق به دریافت حکم محکومیت وی شود. یک وکیل متخصص می تواند علاوه بر دریافت حکم محکومیت کیفری متهم موفق به دریافت حکم الزام جبران خسارات ناشی از سرقت نیز شود.

از طرف دیگر، متهم پرونده سرقت نیز با استفاده از مشورت و راهنمایی های یک وکیل متخصص می تواند دفاعیات مؤثری از خود در هر مرحله از دادرسی ارائه داده و با اثبات بی گناهی خود موفق به دریافت حکم برائت خود شود.

به منظور کسب اطلاع از رویه قضایی رسیدگی به شکایت از جرم سرقت می توانید «نمونه آراء قضایی درباره شکایت از جرم سرقت» را در وب سایت وکیل سوال مشاهده نمایید.

نتیجه گیری

جرم سرقت به عنوان یکی از مصادیق جرایم علیه اموال از جمله جرایمی است که از گذشته تاکنون در بین مردم موضوعیت داشته و هر جامعه ای، صرف نظر از فرهنگ و مذهب خود این فعل را مذموم دانسته و اقدام به جرم انگاری آن نموده است. نظام حقوقی کشور ما نیز مانند بسیاری دیگر از نظام های حقوقی با جرم انگاری این بزه در قوانین و مقررات کیفری امکان تعقیب و پیگیری قضایی این جرم را برای قربانیان آن فراهم نموده است.

از طرف دیگر، به شرحی که در این مقاله توضیح داده شد، جرم سرقت در قوانین کیفری کشور ما به انواع مختلفی تقسیم شده است که هر یک از این انواع مجازات مشخصی را به دنبال دارند. قربانیان این جرم، صرف نظر از نوع آن، با دارا بودن آگاهی و اطلاعات حقوقی کافی در این زمینه می توانند اقدام به طرح شکایت کیفری از شخص سارق نموده و از این طریق علاوه بر احقاق حقوق از دست رفته خود موفق به دریافت حکم محکومیت کیفری شخص مرتکب نیز شوند.

دپارتمان حقوقی وکیل سوال

امیدواریم که این مقاله برای شما مفید بوده و اطلاعات کافی در خصوص جرم سرقت و نحوه طرح شکایت از آن را در اختیار شما قرار داده باشد. در صورتی که با سؤال یا ابهامی در این زمینه مواجه هستید، می توانید پرسش خود را در قسمت دیدگاه ها درج نمایید تا در اسرع وقت به آن ها پاسخ داده شود. در صورت نیاز به دریافت مشاوره تخصصی نیز می توانید از طریق شماره تماس یا فرم ارتباطی با ما در ارتباط باشید.

خانم ام البنین تنکابنی رضایی، وکیل پایه یک دادگستری و مدیر مجموعه وکیل سؤال، با سال ها تجربه در زمینه ارائه خدمات حقوقی، شخصاً بر کیفیت خدمات ارائه شده نظارت خواهند داشت.

وکیل سؤال – همراه شما در مسیر عدالت