حضانت فرزندان پس از فوت پدر بر عهده کیست و چگونه تعیین می شود ؟
راهنمای مقاله
وقتی پد ر یک خانواد ه فوت می کند ، نگرانی های ناشی از آیند ه فرزند ان او، موضوعی است که بازماند گان باید علاوه بر مصیبت وارد ه و ناراحتی های ناشی از آن به طور جد ی به فکر آن باشند .
از یک طرف سوال این است که نگهد اری، تربیت و حضانت فرزند ان پس از فوت پدر با کیست و یا اینکه بهتر است برعهد ه چه کسی باشد و از طرف د یگر موضوع اینجاست که ارث ناشی از ماترک متوفی چگونه به فرزند ان می رسد و چه کسی باید د رباره نحوه هزینه کرد ن و یا نگهد اری از این اموال تصمیم بگیرد . اگر شما هم کسی را د ر اطراف خود می شناسید که به مصیبت از د ست د اد ن پد ر خانواد ه د چار شد ه است و احتیاج به مشاوره د ر این خصوص د ارد ، با مطالعه این مطلب ما را همراهی و او را راهنمایی کنید .
ولایت پد ر
تا زمانی که سایه پد ر خانواد ه بر سر فرزند ان است از لحاظ نگهد اری و مسائل مالی اختلاف و سوالی د ر بین نیست. از یک طرف قانونگذار د ر قانون مد نی، حق و تکلیف نگهد اری، تربیت و حضانت فززندان را به پد ر و ماد ر اعطا کرد ه است.
از طرف د یگر پد ر طبق قوانین ایران ولی قهری کود ک است و اگر به هر ترتیب مالی برای فرزند وجود د اشته باشد ، اختیار تصمیم گیری د رباره نحوه هزینه کرد و یا سرمایه گذاری از این سرمایه برعهد ه پد ر است البته پد ر نیز موظف است د ر این خصوص مصلحت طفل را د ر نظر بگیرد که د ر غیر اینصورت این حق از او قابل سلب شد ن است.
ولایت پد ر بزرگ
طبق قوانین ایران، پد ربزرگ پد ری نیز به همراه پد ر بر فرزند ولایت د ارد و یا به اصطلاح ولی قهری است. یعنی د ر موارد ی که فرزند صغیر نمی تواند تصمیم گیری کند ، طبق قانون پد ربزرگ با رعایت مصلحت می تواند برای فرزند تصمیم گیری کند . یکی از اینگونه مسائل موضوع ازد واج برای د ختران و یا نحوه هزینه کرد مالی برای تمامی فرزند ان است. د ر واقع اگر پد ر فرزند ان زند ه باشد اجازه ازد واج د ختر با اوست و د ر غیر اینصورت و به شرط حیات پد ربزرگ پد ری، او باید اجازه ازد واج د ختر را صاد ر کند .
حضانت فرزندان با کیست
د ر زمان زند گی مشترک، طبق قانون حضانت فرزندان حق و تکلیف والد ین است. اما زمانی که پد ر خانواد ه از د نیا می رود با توجه به اینکه پرد اخت نفقه زن و فرزند ان برعهد ه پد ر است، وضعیت نگهد اری و تامین هزینه های مالی فرزند برعهد ه چه کسی خواهد بود . قانون د ر این باره شخص خاصی را تعیین نکرد ه است.
بسیار مشاهد ه شد ه است که پس از فوت پد ر د ر بین اعضای خانواد ه اختلافاتی نیز برسر حضانت فرزندان و نگهد اری از فرزند ان ایجاد می شود . اما معمولا به د لیل رابطه احساسی و غیرقابل کتمان فرزند ان با ماد ر اولویت حضانت با اوست. د ر واقع اگر ماد ر از لحاظ اخلاقی و صلاحیت شخصی و مالی مشکلی برای نگهد اری از فرزند ان ند اشته باشد و اگر د ر این خصوص اختلافی ایجاد شود ، حضانت فرزند ان را به ماد ر می د هد .
قیمومیت چیست
هر چند د ر بسیاری از موارد بر سر حضانت و نگهد اری از کود کان اختلافی پیش نمی آید و بد ون اینکه کار به د اد گاه بکشد ، ماد ر عهد ه د ار حضانت فرزندان می شود و کسی هم به آن اعتراض نمی کند ، اما موضوع قیومیت بسیار متفاوت است . قیم کسی است که بیشتر امور مالی فرزند را برعهد ه د ارد . قیمومیت به معنی سرپرستی و قیم بود ن است. قیم یعنی سرپرستی و تکیه گاه. قیم توسط قاضی برای نگهد اری طفل صغیر یا د یوانه یا غیررشید انتخاب می شود و د ر اصطلاح به آن امین حاکم گفته می شود . با این تعاریف تفاوت بین حضانت و قیومیت کاملا روشن می شود .
قیومیت با کیست
با توجه به این تعاریف و معمولا د ر موارد ی که د ارایی های فراوانی از پد ر برای فرزند ان به ارث گذاشته شد ه باشد ، بین ماد ر و خویشاوند ان پد ر اختلافات فراوانی بر سر قیومیت که د ر واقع همان صلاحیت تصمیم گیری د ر امور مالی فرزند ان است، پیش می آید . مرجع قضایی د ر این شرایط با توجه به شرایطی که قانون برای قیم قرار د اد ه است، وضعیت قیومیت اطفال و حضانت فرزندان پس از فوت پدر را مشخص می کند . این شرایط عبارتند از:
- طبق قوانین اسلامی اگر برای طفل صغیری که مسلمان است قیم انتخاب می شود ، باید قیم وی نیز مسلمان باشد ؛ زیرا کفار نمی توانند قیم یک فرد مسلمان شوند .
- قیم باید عاقل، بالغ، بصیر و آگاه به مورد مد نظر باشد .
- قیم باید د ارای اهلیت کامل و شایستگی اخلاقی و قابل اعتماد باشد .
چه کسانی نمی توانند قیم شوند
قانونگذار برای اینکه مراجع قضایی د ر شرایط لازم بتوانند مناسب ترین شخص را برای قیومیت اطفال انتخاب کنند غیر از اینکه شرایط قیم را مشخص کرد ه است، اشخاصی را نیز که نمی توانند و صلاحیت ند ارند که این سمت را د ریافت کنند به طور د قیق مشخص کرد ه است. بر این اساس اشخاص زیر این صلاحیت را ند ارند :
- کسانی که خود تحت ولایت یا قیمومت هستند .
- کسانی که به علت ارتکاب جنایت یا یکی از جنحه های سرقت، خیانت د ر امانت، کلاهبرد اری، اختلاس، هتک ناموس یا منافیات عفت، جنحه نسبت به اطفال و ورشکستگی به تقصیر به موجب حکم قطعی محکوم شد ه باشند .
- کسانی که حکم ورشکستگی آنها صاد ر و هنوز عمل ورشکستگی آنها تصفیه نشد ه است.
- کسانی که معروف به فساد اخلاق باشند .
- کسی که خود یا اقربای طبقه اول او د عوایی بر محجور د اشته باشد .
اولویت در قیمومت با چه کسی است
طبق قوانین مراجع قضایی د ر صورتی که اشخاص متعد د ی صلاحیت قیم شد ن را د ارا باشند موظفند د ر انتخاب خود ، خویشاوند ان اطفال صغیر را بر د یگران مقد م بد انند . د ر میان خویشان محجور نیز پد ر یا ماد ر او ماد ام که شوهر ند ارد ، با د اشتن صلاحیت بر د یگران مقد م است.
با این وجود زمانی که بین خویشاوند ان د ارای اولویت طفل بر سر قیم شد ن اختلاف باشد و همه آنها نیز صلاحیت لازم را د اشته باشند ، معمولا مراجع قضایی ماد ر را به شرطی که شوهر نکرد ه باشد بر سایرین مقد م می د ارند زیرا طبق ماد ه 1233 قانون مد نی، زن نمی تواند بد ون رضایت شوهر خود سمت قیومیت را قبول کند .
وظایف قیم
وظایف قیم از سوی قانون مد نی و یا قانون حسبی تعیین می شود که بستگی به اموری د ارد که برای آن قیم انتخاب می کنند . به عنوان مثال اگر برای اد اره اموال باشد ، از قوانین خاص خود پیروی می کند .
فرد قیم می تواند د ر اموال منقول تحت قیمومیت د خل و تصرف د اشته باشد ، ولی نسبت به اموال غیرمنقول باید با اجازه دادستان د ر آن د خل و تصرف کند ، د ر صورتیکه فرد صغیر به سن بلوغ رسید ه باشد ، تمامی اموال از قبیل منقول و غیرمنقول به خود او تعلق می گیرد و اگر راجع به عملکرد قیم خود شکایتی د ارد که وی مصلحت را رعایت نکرد ه می تواند به مراجع قانونی شکایت کند ولی د ر این صورت فرد قیم هم با ارائه مد ارک می تواند اد عا کند که د ر نگهد اری از اموال مصلحت را رعایت کرد ه است.
وفق ماد ه 1235 قانون مد نی، مواظبت شخص مولی علیه- یا همان فرزند صغیر- و نمایند گی قانونی او د ر همه امور مربوط به اموال و حقوق مالی او با قیم است.
